Oriental Garden Lizard / सरडा

Message Topic Search Topic Options Post Reply Create New Topic Printable Version Translate Topic

   'इच्छा असतात रंगान्सारख्या, 'सरड्यासारखे' मन…'  ही संदीप खरेची कविता वाचत असताना माणसातल्या अनेक रंगांची जाणीव झाली आणि मस्त गरम गरम चहा करून घ्यायला उठलो तर नजर सहज खिडकीबाहेर गेली - समोर खरच 'सरडा' बसलेला आणि तो ही अतिशय शांत व स्तब्ध स्थानात! त्याचे काही फोटो काढून आल्यावर 'कवितेतल्या' सरड्याला बाजूला ठेवून ह्या 'फोटोतल्या' सरड्याचा अभ्यास सुरू झाला. 

Oriental Garden Lizard/ Eastern Garden Lizard/ Changeable Lizard  किव्वा मराठीत आपण ज्याला बाग सरडा किव्वा 'सरडा' म्हणतो हा अगदी शहरातसुद्धा सहजपणे आढळून येणारा सरपटणारा प्राणी आहे. शरीराने साधारणत: ~१० सेमी (आणि शेपटीची लांबी पकडून ~४० सेमी) असणारा हा प्राणी त्याच्या रंग बदलण्याच्या गुणधर्मामुळे सर्वद्नात आहे. नर आणि मादी दोघेही लांबीला सारखे असून शरीराचा जमिनीलगतचा भाग विरळ चॉकलेटी रंगाचा असून वरील भाग हा पिवळसर चॉकलेटी रंगाचा असतो. प्रजननाच्या काळात (विणीच्या हंगामात)  नर मादीला आकर्षित करण्यासाठी अनेक रंगबदल करतो. हे रंगबदल डोक्यापासून पुढील दोन पायांच्या भागापर्यंत (गळयाचा भाग पकडून) अधिक असून हा बदल मुख्य पिवळसर चॉकलेटी पासून भडक लाल, काळा किव्वा मिश्रित स्वरूपात असतो. हा रंगबदल उर्वरीत शरीरावर आणि शेपटीनजीक सुद्धा दिसून येतो. तसेच विशेष म्हणजे सरड्यांची मान वळत नाही आणि म्हणूनच दोन्ही डोळ्यांनी एकाचवेळी वेगवेगळ्या दिशेला पूर्णत : १८० अंशांपर्यंत बघण्याचे वरदान ह्यांना लाभले आहे.  

सरड्याची उपजीविका मुख्यत्वे किडे आणि लहान प्राणी (नाकतोडे, माश्या, ई.) ह्यांवर असते. कधी कधी हे सरडे लहान सरड्यांनासुद्धा आपले भक्ष्य बनवतात आणि कधी कधी भाज्यासुद्धा खाताना दिसतात! दात असले तरी त्यांचा मुख्य वापर हा भक्ष्याला पकडण्यासाठी केला जातो. 

प्रजनन कालावधी मे-जून मधे असून मादीला आकर्षित करण्यासाठी नर आपले रंग बदलतो आणि अशाप्रकारे जास्तीत जास्त चांगले रंग खुलवण्यासाठी चढाओढ चालू राहते. मादी एकावेळी ५ ते २० अंडी घालते आणि ही अंडी झुडूपी भागात ओलसर मातीखाली पुरली जातात. अंडी आकाराला लंबाकृती असून आकाराला ०.७ सेमी इतकी असतात. ६ ते ७ आठवड्यात अंडी उबतात आणि नवजात पिल्लांची लांबी १ - १.२५ सेमी इतकी भरते. साधारणपणे पहिले १ वर्षभर ह्या नवजात पिल्लांचा सांभाळ केला जातो. सरड्याचे एकूण आयुष्यमान ५ वर्षांपर्यंत असते. 

Oriental Garden Lizard मुख्यत: इराणमधले. पण त्यांचे वितरण आणि वावर आशियाखंडातील बहुतांश देशांमध्ये (भारत, अफगाणिस्थान, पाकिस्तान, श्रीलंका, म्यानमार, थायलंड, चीन, व्हिएतनाम, मलेशिया आणि सिंगापूर) आढळून येते. सिंगापूरमध्ये ह्यांचे अस्तित्व तिकडल्या Green-Crested Lizard जातीला धोक्याचे ठरत आहे. नुकतीच ही जात ओमान आणि अमेरिकामध्ये १९८० च्या दशकापासून दिसून आल्याचे नोंदले गेले आहे. 

सरडा ही प्राणिजात आपल्याकडे पहिल्यापासूनच दुर्लक्षित आणि दुय्यमप्रकारात गणली गेली आहे. परंतू माणसासोबत ह्या शहरी वातावरणात अगदी मिळून -मिसळून राहून आणि अनेक प्रकारचे किडे-प्राणी खाउन ते निसर्गाचे जैवचक्र संतुलित ठेवायला मदत करत असतात. त्यामुळे त्यांच्या बदलणार्या रंगाप्रमाणे आपली त्यांच्याकडे पहायची दृष्टीदेखील बदलेल अशी आशा करूयात !

संदर्भ - www.गुगल.com 

फोटो :
अमोल नेरलेकर :
1. Oriental Garden Lizard (male in non-breeding season)
3. Oriental Garden Lizard (male in breeding season)
4. Oriental Garden Lizard (male with Prey)

Nireekshit:
2. Oriental Garden Lizard - Female.

-- अमोल नेरलेकर । २४.०६.२०१५

Edited by amolnerlekar - 25 Jun 2015 at 10:24am

Author	Message Topic Search Topic Options Post Reply Create New Topic Printable Version Translate Topic
amolnerlekar Members Profile Send Private Message Find Members Posts Add to Buddy List Senior Member Joined: 21 Jan 2013 Location: DOmbivali Status: Offline Points: 159	Post Options Post Reply Quote amolnerlekar Report Post Thanks(0) Quote Reply Topic: Oriental Garden Lizard / सरडा Posted: 24 Jun 2015 at 4:52pm
	'इच्छा असतात रंगान्सारख्या, 'सरड्यासारखे' मन…' ही संदीप खरेची कविता वाचत असताना माणसातल्या अनेक रंगांची जाणीव झाली आणि मस्त गरम गरम चहा करून घ्यायला उठलो तर नजर सहज खिडकीबाहेर गेली - समोर खरच 'सरडा' बसलेला आणि तो ही अतिशय शांत व स्तब्ध स्थानात! त्याचे काही फोटो काढून आल्यावर 'कवितेतल्या' सरड्याला बाजूला ठेवून ह्या 'फोटोतल्या' सरड्याचा अभ्यास सुरू झाला. Oriental Garden Lizard/ Eastern Garden Lizard/ Changeable Lizard किव्वा मराठीत आपण ज्याला बाग सरडा किव्वा 'सरडा' म्हणतो हा अगदी शहरातसुद्धा सहजपणे आढळून येणारा सरपटणारा प्राणी आहे. शरीराने साधारणत: ~१० सेमी (आणि शेपटीची लांबी पकडून ~४० सेमी) असणारा हा प्राणी त्याच्या रंग बदलण्याच्या गुणधर्मामुळे सर्वद्नात आहे. नर आणि मादी दोघेही लांबीला सारखे असून शरीराचा जमिनीलगतचा भाग विरळ चॉकलेटी रंगाचा असून वरील भाग हा पिवळसर चॉकलेटी रंगाचा असतो. प्रजननाच्या काळात (विणीच्या हंगामात) नर मादीला आकर्षित करण्यासाठी अनेक रंगबदल करतो. हे रंगबदल डोक्यापासून पुढील दोन पायांच्या भागापर्यंत (गळयाचा भाग पकडून) अधिक असून हा बदल मुख्य पिवळसर चॉकलेटी पासून भडक लाल, काळा किव्वा मिश्रित स्वरूपात असतो. हा रंगबदल उर्वरीत शरीरावर आणि शेपटीनजीक सुद्धा दिसून येतो. तसेच विशेष म्हणजे सरड्यांची मान वळत नाही आणि म्हणूनच दोन्ही डोळ्यांनी एकाचवेळी वेगवेगळ्या दिशेला पूर्णत : १८० अंशांपर्यंत बघण्याचे वरदान ह्यांना लाभले आहे. सरड्याची उपजीविका मुख्यत्वे किडे आणि लहान प्राणी (नाकतोडे, माश्या, ई.) ह्यांवर असते. कधी कधी हे सरडे लहान सरड्यांनासुद्धा आपले भक्ष्य बनवतात आणि कधी कधी भाज्यासुद्धा खाताना दिसतात! दात असले तरी त्यांचा मुख्य वापर हा भक्ष्याला पकडण्यासाठी केला जातो. प्रजनन कालावधी मे-जून मधे असून मादीला आकर्षित करण्यासाठी नर आपले रंग बदलतो आणि अशाप्रकारे जास्तीत जास्त चांगले रंग खुलवण्यासाठी चढाओढ चालू राहते. मादी एकावेळी ५ ते २० अंडी घालते आणि ही अंडी झुडूपी भागात ओलसर मातीखाली पुरली जातात. अंडी आकाराला लंबाकृती असून आकाराला ०.७ सेमी इतकी असतात. ६ ते ७ आठवड्यात अंडी उबतात आणि नवजात पिल्लांची लांबी १ - १.२५ सेमी इतकी भरते. साधारणपणे पहिले १ वर्षभर ह्या नवजात पिल्लांचा सांभाळ केला जातो. सरड्याचे एकूण आयुष्यमान ५ वर्षांपर्यंत असते. Oriental Garden Lizard मुख्यत: इराणमधले. पण त्यांचे वितरण आणि वावर आशियाखंडातील बहुतांश देशांमध्ये (भारत, अफगाणिस्थान, पाकिस्तान, श्रीलंका, म्यानमार, थायलंड, चीन, व्हिएतनाम, मलेशिया आणि सिंगापूर) आढळून येते. सिंगापूरमध्ये ह्यांचे अस्तित्व तिकडल्या Green-Crested Lizard जातीला धोक्याचे ठरत आहे. नुकतीच ही जात ओमान आणि अमेरिकामध्ये १९८० च्या दशकापासून दिसून आल्याचे नोंदले गेले आहे. सरडा ही प्राणिजात आपल्याकडे पहिल्यापासूनच दुर्लक्षित आणि दुय्यमप्रकारात गणली गेली आहे. परंतू माणसासोबत ह्या शहरी वातावरणात अगदी मिळून -मिसळून राहून आणि अनेक प्रकारचे किडे-प्राणी खाउन ते निसर्गाचे जैवचक्र संतुलित ठेवायला मदत करत असतात. त्यामुळे त्यांच्या बदलणार्या रंगाप्रमाणे आपली त्यांच्याकडे पहायची दृष्टीदेखील बदलेल अशी आशा करूयात ! संदर्भ - www.गुगल.com फोटो : अमोल नेरलेकर : 1. Oriental Garden Lizard (male in non-breeding season) 3. Oriental Garden Lizard (male in breeding season) 4. Oriental Garden Lizard (male with Prey) Nireekshit: 2. Oriental Garden Lizard - Female. -- अमोल नेरलेकर । २४.०६.२०१५ Edited by amolnerlekar - 25 Jun 2015 at 10:24am

Sponsored Links

amitsamant Members Profile Send Private Message Find Members Posts Add to Buddy List Moderator Group Joined: 16 Jun 2012 Location: Dombivali Status: Offline Points: 738	Post Options Post Reply Quote amitsamant Report Post Thanks(1) Quote Reply Posted: 24 Jun 2015 at 7:29pm
	Amol, Lekh Uttama tyaach barobar Photo hi apratim