मुळाक्षरानुसार | डोंगररांगेनुसार | जिल्ह्यानुसार | प्रकारानुसार | श्रेणीनुसार | |
रसाळगड (Rasalgad) | किल्ल्याची ऊंची :  1800 | ||||||
किल्ल्याचा प्रकार : गिरीदुर्ग | डोंगररांग: रसाळगड - सुमारगड - महीपतगड | ||||||
जिल्हा : रत्नागिरी | श्रेणी : मध्यम | ||||||
खेड तालुक्याच्या पूर्वेस महाबळेश्वर - कोयना डोंगररांग पसरलेली आहे. या डोंगर रांगेपासून सुटावलेल्या समांतर डोंगर रांगेत रसाळगड, सुमारगड व महीपतगड हे तीन किल्ले आहेत. यापैकी रसाळगडाची उंची सर्वात कमी आहे. हे किल्ले एकमेकांजवळ असल्यामुळे अनेक ट्रेकर्स रसाळगड - सुमारगड - महीपतगड असा ट्रेक करतात. किंवा महीपतगड - सुमारगड - रसाळगड असाही ट्रेक करतात. |
|||||||
|
|||||||
पहाण्याची ठिकाणे : | |||||||
रसाळगडाचा आकार त्रिकोणी आणि घेरा लहानच असल्याने संपूर्ण गडफेरीस दोन ते अडीच तास लागतात. पेठ वाडीतून किल्ल्यावर शिरताना उजव्या हाताला एक शिवलिंग लागते. याच्या बाजूने एक पायवाट खाली डांबरी रस्त्याकडे तर एक पायवाट एका भुयारी टाक्याकडे जाते. अरुंद वाट व गवत यामुळे या गुहेकडे जाणं कठीण आहे. शिवलिंगाकडून किल्ल्याच्या दिशेने चालायला सुरुवात केल्यावर वाटेत दोन दरवाजे लागतात. पहिल्या दरवजाच्या डाव्या बाजूने खालच्या बाजूला 2/3 पाण्याची टाकी आहेत. ती पाहून पहिल्या दरवाजातून पायऱ्यानीं आत गेल्यावर समोरच तटातील मारुतीचे दर्शन होते. वळसा मारून आपण किल्ल्याच्या दुसर्या दरवाजात पोहोचतो. इथून थोडं पुढे चालत गेल्यावर किल्ल्याचा तिसरा उ्दध्वस्त दरवाजा दिसतो. या दरवाजातून किल्ल्यात प्रवेश केल्यावर उजव्या हाताला एक तोफ तसेच समोरच्या तटावर एक भली मोठी तोफ दिसते. तोफा हे या किल्ल्यांचे मोठे वैशिष्ट्यच आहे. किल्ल्यावर लहानमोठ्या मिळून सुमारे १६ तोफा आहेत. उजव्या तोफच्या बाजूला एक खराब टाकं आहे तिथून मागच्या बाजूला थोडे उंचावर चालत गेल्यावर टोकाला पिर बुरुज आहे. यावर एक तोफ आणि बाजूला 2 तोफा ठेवलेल्या दिसतात. त्या तोफा पाहून परत प्रवेशद्वारा जवळच्या पहिल्या तोफेजवळ यावे व समोरच्या दिशेने पठारावर चालायला सुरुवात करावी. इथून 2 मिनिटाच्या अंतरावर पठारावर एक तोफ जमिनीवर ठेवलेली दिसते. तोफे पासून काही अंतरावर उजव्या बाजूला 2/3 उ्दध्वस्त वास्तूंचे चौथरे दिसतात. ते पाहून पुढे गेल्यावर समोरच मंदिर दिसू लागते. मंदिराजवळ जात असताना उजव्या बाजूला तटबंदी जवळ 2 तोफा एकमेकांपासून काही अंतरावर ठेवलेल्या दिसतात. 2/3 मिनिटात आपण मंदिराजवळ पोहोचतो. इथे मंदिराच्या बाहेर ओट्यावर ६ तोफा रांगेत ठेवलेल्या दिसतात. मंदिरासमोर दीपमाळ व वृंदावन आहे. हे मंदिर श्री वाघजाई, भैरी व झोलाई देवी यांच असून मंदिराच्या एका भिंतीत अनेक पुरातन मूर्ती ठेवलेल्या दिसतात. देवीचं दर्शन घेऊन बाहेर आल्यावर उजव्या हाताला पाण्याचे देव टाकं व डाव्या हाताला एक खराब पाण्याचं टाकं लागतं. देव टाकाच्या बाजूला गणपती मंदिर असून त्याच्या बाजूला पूर्वीची गणपतीची भग्न मूर्ती ठेवलेली दिसते. इथून देवीच्या मंदिराच्या मागच्या बाजूला गेल्यावर महिषासूरमर्दिनीच्या दोन मूर्ती ठेवलेल्या दिसतात. तसेच मंदिराच्या मागच्या बाजूला तटबंदीजवळ एक खराब पाण्याचं टाकं देखील आहे. हे सर्व पाहून परत देव टाक्याजवळ आल्यावर समोरच आपल्याला बालेकिल्ल्याचे प्रवेशद्वार दिसते. बालेकिल्ल्याला ४ बुरुज असून बालेकिल्ल्यात प्रवेश केल्यावर समोरच आपल्याला तुळशी वृंदावन, चुन्याचा घाणा तसेच उ्दध्वस्त वाड्यांचे अवशेष दिसतात. बालेकिल्ल्यात प्रवेश केल्यावर उजव्या हाताला जो बुरुज आहे त्यात 3 तोफा ठेवलेल्या दिसतात. तोफा पाहून पुढे गेल्यावर पश्चिम दिशेला बालेकिल्ल्याचा चोर दरवाजा दिसतो. या दरवाजातून बाहेर गेल्यावर रसाळगडाचे दक्षिण टोक आणि निशाण बुरुज दिसतो. तो पाहून परत मागे फिरावे आणि पूर्व दिशेला मार्गक्रमण करावे. पूर्व दिशेला जात असताना काही तलाव व पाण्याची टाकी लागतात. ती पाहून समोर चालत गेल्यावर एक कोठार लागते. या कोठाराच्या दोन दरवाजांवर गणपती तसेच एका दरवाजाच्या उंबरठ्यावर कीर्तीमुख आहे. ते पाहून पुढे प्रयाण करत असताना उजव्या बाजूला तटबंदीच्या खालच्या बाजूला मायाबा काळकाई देवी मंदिर लागते. या मंदिरात काळकाईची मूर्ती तसेच शिवलिंग व ठेवले आहे तसेच मंदिरा बाहेर नंदी व गजलक्ष्मीची मूर्ती आहे. ते पाहून परत पठारावर यावे व गडाच्या पूर्व टोकाकडे वाटचाल सुरु ठेवावी. ही वाटचाल करताना वाटेत पावसाळी तलाव, उ्दध्वस्त वास्तू, खराब टाकं तसेच काही समाध्या दिसतात. त्या पाहून पुढे गेल्यावर आपण गडाच्या पूर्व बुरुज म्हणजेच पुसाटी बुरुजावर पोहोचतो. पुसाटी बुरुजावरून खाली उतरून पुढे गेल्यावर कड्यात 2/3 भुयारी पाण्याची टाकी लागतात तसेच बुरुजच्या उजव्या हाताला खाली एका उरुंद रस्त्याने उतरल्यावर डोंगर कड्यात एक खांब टाकं लागतं. वाढलेलं गवत व अरुंद रस्ता यामुळे इथे जाणं अतिशय कठीण आहे. हे टाकं पाहून परत पूर्व बुरुजावर यावे व आपला परतीचा प्रवास सुरु करावा. | |||||||
पोहोचण्याच्या वाटा : | |||||||
१) खेड वरून वाडी पेठला (रसाळगडाच्या पायथ्याचे गाव ) दिवसातून 2/3 बस जातात. किंवा खाजगी वहानाने पाऊण तासात आपण वाडी पेठला पोहोचतो. वाडी पेठ मधून 20 मिनिटात आपण गडावर पोहोचतो. २) महिपतगडवरून सुमारगड मार्गे :- महिपतगडवरून सुमारगड मार्गेसुद्धा रसाळगड गाठता येतो. हे अंतर साधारणतता ८ तासांचे आहे. जंगल दाट असल्याने वाट चुकण्याचा फार संभव आहे. त्यामुळे वाटाड्या बरोबर घ्यावा, | |||||||
राहाण्याची सोय : | |||||||
झोलाई देवीच्या मंदिरात व बाहेरील ओट्यावर ६0 ते ७0 माणसे राहू शकतात. बाहेरील ओट्यावर झोपल्यास सापांची काळजी घ्यावी. | |||||||
जेवणाची सोय : | |||||||
गडावर जेवणाची सोय नाही पण गडाखाली वाडी पेठमध्ये जेवणाची सोय होते. | |||||||
पाण्याची सोय : | |||||||
गडावरील देव टाक्यात पिण्याचे पाणी बारामही उपलब्ध आहे. वाडी पेठ मध्ये मात्र डिसेंबर नंतर पाण्याची कमतरता जाणवते. | |||||||
जाण्यासाठी लागणारा वेळ : | |||||||
वाडी पेठ मधून गडावर जाण्यास 20 मिनिटे लागतात. |
श्रेणी: Medium | आड (Aad) | आमनेर (Aamner) | अचला (Achala) | अहिवंत (Ahivant) |
अजिंक्यतारा (Ajinkyatara) | अजमेरा (Ajmera) | आजोबा (आजा पर्वत) (Ajoba) | अंबागड (Ambagad) |
अंजनेरी (Anjaneri) | अंकाई(अणकाई) (Ankai) | अंतुर (Antoor) | अर्जूनगड (Arjungad) |
आसावा (Asawa) | अशेरीगड (Asherigad) | अवचितगड (Avchitgad) | बहुला (Bahula) |
बळवंतगड (Balwantgad) | बाणकोट (Bankot) | बारवाई (Barvai) | भैरवगड (सातारा) (Bhairavgad (Satara)) |
भैरवगड(कोथळे) (Bhairavgad(kothale)) | भैरवगड(शिरपुंजे) (Bhairavgad(Shirpunje)) | भामेर (Bhamer) | भंडारदुर्ग/भांडारदुर्ग (Bhandardurg) |
भास्करगड (बसगड) (Bhaskargad) | भवानीगड (Bhavanigad) | भिवागड (Bhivagad) | भिवगड / भिमगड (Bhivgad(Bhimgad)) |
भोरगिरी (Bhorgiri) | भोरवाडीचा किल्ला (Bhorwadi Fort) | भुदरगड (Bhudargad) | भूपाळगड (बाणूर गड) (Bhupalgad (Banurgad)) |
भूपतगड (Bhupatgad) | भूषणगड (Bhushangad) | बिरवाडी (Birwadi) | बिष्टा (Bishta) |
चांभारगड (Chambhargad) | चंदन वंदन (Chandan-vandan) | चंद्रगड(ढवळगड) (Chandragad(Dhavalgad)) | चौगावचा किल्ला (Chaugaon Fort) |
चौल्हेर (Chaulher) | चावंड (Chavand) | दातेगड (Dategad) | देहेरगड (भोरगड) (Dehergad (Bhorgad)) |
डेरमाळ (Dermal) | देवगिरी (दौलताबाद) (Devgiri (Daulatabad)) | धाकोबा (Dhakoba) | धोडप (Dhodap) |
द्रोणागिरी (Dronagiri) | दुंधा किल्ला (Dundha) | दुर्ग (Durg) | गगनगड (Gagangad) |
किल्ले गाळणा (Galna) | गंभीरगड (Gambhirgad) | गंधर्वगड (Gandharvgad) | घनगड (Ghangad) |
घारापुरी (Gharapuri) | घोडबंदरचा किल्ला (Ghodbunder Fort) | घोसाळगड (Ghosalgad) | घोटवडा किल्ला (गोतारा किल्ला) (Ghotawada Fort (Gotara)) |
गोपाळगड (Gopalgad) | गोरखगड(मनमाड) (Gorakhgad(Manmad)) | गोवळकोट (Gowalkot) | गुणवंतगड (Gunawantgad) |
हडसर (Hadsar) | हनुमंतगड (निमगिरी) (Hanumantgad(Nimgiri)) | हनुमंतगड (Hanumantgad(Sindhudurg)) | हरगड (Hargad) |
हरिहर (Harihar) | हरिश्चंद्रगड (Harishchandragad) | हातगड (Hatgad) | हटकेश्वर ते लेण्याद्री (Hatkeshwar to Lenyadri) |
होन्नुर किल्ला (Honnur Fort) | इंद्रगड (Indragad) | इंद्राई (Indrai) | ईरशाळ (Irshalgad) |
जंगली जयगड (Jangli Jaigad) | जंजाळा (वैशागड) (Janjala (Vaishagad)) | जंजिरा (Janjira) | जवळ्या (Jawlya) |
जीवधन (Jivdhan) | कैलासगड (Kailasgad) | कलानिधीगड (कलानंदीगड) (kalanidhigad (kalanandigad)) | काळदुर्ग (Kaldurg) |
कळसूबाई (Kalsubai) | कल्याणगड (नांदगिरी) (Kalyangad(Nandgiri)) | कमळगड (Kamalgad) | कामणदुर्ग (Kamandurg) |
कनकदुर्ग (Kanakdurg) | कांचन (Kanchan) | कण्हेरगड (Kanhergad(Nashik)) | कंक्राळा (Kankrala) |
कर्हा (Karha) | कर्नाळा (Karnala) | कात्रा (Katra) | कावनई (Kavnai) |
केंजळगड (Kenjalgad) | खांदेरी (Khanderi) | कोहोजगड (Kohoj) | कोकणदिवा (Kokandiva) |
कोळदुर्ग (Koldurg) | कोळकेवाडी दूर्ग (Kolkewadi) | कोंढवी (Kondhavi) | कोरीगड (कोराईगड) (Korigad) |
कोर्लई (Korlai) | कुंजरगड (कोंबडगड) (Kunjargad(Kombadgad)) | कुर्डुगड (विश्रामगड) (Kurdugad) | लळिंग (Laling) |
लोहगड (Lohgad) | मच्छिंद्रगड (Machindragad) | मधुमकरंदगड (Madhu makarandgad) | महिमानगड (Mahimangad) |
महिमतगड (Mahimatgad) | महिपालगड (Mahipalgad) | महिपतगड (Mahipatgad) | माहुली (Mahuli) |
माहूर (Mahurgad) | मल्हारगड (सोनोरी) (Malhargad) | मंडणगड (Mandangad) | मानगड (Mangad) |
मंगळगड (Mangalgad) | मांगी - तुंगी (Mangi-Tungi) | माणिकदूर्ग (Manikdurg) | माणिकगड (Manikgad) |
मणिकपूंज (Manikpunj) | मांजरसुभा (Manjarsubha Fort) | मनोहर-मनसंतोष गड (Manohar-Mansantoshgad) | मार्कंड्या (Markandeya) |
मिरगड (मिरा डोंगर / सोनगिर) (Mirgad(Songir)) | मोहनगड (Mohangad) | मोरागड (Moragad) | मोरधन (Mordhan) |
मृगगड (Mrugagad) | मुडागड (Mudagad) | मुल्हेर (Mulher) | नाणेघाट (Naneghat) |
नारायणगड (Narayangad) | निमगिरी (Nimgiri) | पाबरगड (Pabargad) | पद्मदूर्ग (कासा किल्ला) (Padmadurg ( Kasa Killa)) |
पद्मगड (मालवण) (Padmagad (Malvan)) | पालगड (Palgad) | पांडवगड (Pandavgad) | पन्हाळेदुर्ग (पन्हाळघर किल्ला) (Panhaledurg) |
पन्हाळेकाजी (प्रणालक दुर्ग) (Panhalekaji Fort) | पारगड (Pargad) | पारनेरा किल्ला (Parnera Fort) | पर्वतगड (Parvatgad) |
पाटेश्वर (Pateshwar) | पट्टागड (Patta) | पेब (विकटगड) (Peb) | पेडका (Pedka) |
पेमगिरी(शहागड) (Pemgiri(Shahagad)) | पेठ / कोथळीगड (Peth (Kothaligad)) | पिंपळा (Pimpla) | पिसोळ किल्ला (Pisol) |
प्रबळगड (Prabalgad) | प्रेमगिरी (Premgiri) | पुरंदर (Purandar) | रायगड (Raigad) |
रायकोट (Raikot) | रायरेश्वर (Raireshwar) | राजदेहेर (ढेरी) (Rajdeher) | राजधेर (Rajdher) |
राजगड (Rajgad) | राजमाची (Rajmachi) | रामदरणे (Ramdarne) | रामगड (Ramgad) |
रामशेज (Ramshej) | रामटेक (Ramtek) | रांगणा (Rangana) | रांजणगिरी (Ranjangiri) |
रसाळगड (Rasalgad) | रतनगड (Ratangad) | रतनगड(रत्नदुर्ग) (Ratangad(Ratnadurg)) | रत्नदुर्ग ( भगवतीचा किल्ला ) (Ratnadurg) |
रोहीडा (Rohida) | रोहिलगड (Rohilgad) | सडा किल्ला (Sada Fort) | सदानंदगड (Sadanandgad) |
सदाशिवगड (Sadashivgad) | सागरगड (खेडदूर्ग) (Sagargad) | सज्जनगड (Sajjangad) | साल्हेर (Salher) |
सालोटा (Salota) | सामानगड (Samangad) | संतोषगड (Santoshgad) | सप्तश्रुंगी (Saptashrungi) |
सरसगड (Sarasgad) | सेगवा किल्ला (Segawa) | शिवगड (Shivgad) | शिवनेरी (Shivneri) |
सिध्दगड ( मालवण ) (Siddhagad (Malvan)) | सिंदोळा (Sindola) | सिंहगड (Sinhagad) | सोंडाई (Sondai) |
सोनगड (Songad) | सोनगिर (धुळे) (Songir (Dhule)) | सोनगिरी (कर्जत जवळ) (Songir (Karjat)) | सुमारगड (Sumargad) |
सुरगड (Surgad) | सुतोंडा (नायगावचा किल्ला) (Sutonda(Naigaon Fort)) | सूवर्णदूर्ग (Suvarnadurg) | ताहुली (Tahuli) |
टकमक गड (Takmak) | तळगड (Talgad) | तांदुळवाडी (Tandulwadi) | टंकाई (टणकाई) (Tankai) |
थाळनेर (Thalner) | तिकोना (Tikona) | तोरणा (Torna) | त्रिंबकगड (ब्रम्हगिरी) (Trimbakgad) |
त्रिंगलवाडी (Tringalwadi) | तुंग (Tung) | तुंगी (कर्जत) (Tungi (Karjat)) | उंबरखिंड (Umberkhind) |
उंदेरी (Underi) | वैराटगड (Vairatgad) | वल्लभगड (हरगापूरचा किल्ला) (Vallabhgad(Hargapur)) | वर्धनगड (Vardhangad) |
वारुगड (Varugad) | वसंतगड (Vasantgad) | वासोटा (Vasota) | वेताळगड (Vetalgad) |
वेताळवाडी गड (Vetalwadi gad) | विजयगड (Vijaygad) | विलासगड (Vilasgad (Mallikarjun)) | विसापूर (Visapur) |
विशाळगड (Vishalgad) | वाघेरा किल्ला (Waghera) |