मुळाक्षरानुसार	डोंगररांगेनुसार	जिल्ह्यानुसार	प्रकारानुसार	श्रेणीनुसार

माहुली (Mahuli)	किल्ल्याची ऊंची :  2785
किल्ल्याचा प्रकार : गिरीदुर्ग	डोंगररांग: माहुली
जिल्हा : ठाणे	श्रेणी : मध्यम
ठाणे जिल्ह्यात शहापूर तालुक्यात आसनगावाजवळ एक दुर्गत्रिकुट आहे. माहुली - भंडारगड आणि पळसगड मिळून हे बळकट ठाणे तयार झाले आहे. मुद्दाम जाऊन पहावे असे हे ठिकाण कोणाही निसर्गप्रेमी माणसाला आपल्या निसर्गसौंदर्याने वेड लावते. अनेक सुळके असलेला लांबलचक असा हा डोंगर माहुली नावाने ओळखला जातो. माहुलीचे दोन खोगिरामुळे तीन भाग पडले आहेत उत्तरेचा पळसगड, मधला माहुलीगड आणि दक्षिणेचा भंडारगड. या तीन गडांमुळे माहुलीचे ठाणे अभेद्य झाले होते.त्यामुळेच निजामशाही वाचवण्यासाठी शहाजी महाराजांनी माहुली गडाचाच आधार घेतला.
Mahuli Mahuli Mahuli English Map
इतिहास :
या किल्ल्याची मूळ उभारणी कोणी केली, हे ज्ञात नाही. पण १४८५ च्या सुमारास हे ठिकाण नगरच्या निजाम शाहीच्या संस्थापक असलेल्या मलिक अहमद याच्याकडे आले. पुढे शहाजीराजे निजामशाहीचे संचालक बनल्यावर दिल्लीच्या मोगल फौजा व आदिलशाही सेना संयुक्तपणे निजामशाही बुडवण्यासाठी प्रयत्न करू लागल्या. १६३५- ३६ च्या सुमारास शहाजींनी कठीण परिस्थितीत बळकट आश्रयस्थान म्हणून जुन्नर , शिवनेरीहून जिजाबाई व बाळ शिवाजीसह माहुलीला मुक्काम हलवला. खानजमान म्हणजे महाबतखानाच्या मुलाने माहुलीला वेढा दिला. शहाजीराजांनी पोर्तुगीजांकडे मदत मागितली, पण त्यांनी नकार दिला असता शहाजींनी शरणागती पत्करली. पुढे १६५८ मध्ये ८ जानेवारी रोजी शिवरायांनी हा किल्ला मोगलांकडून परत मिळवला. पण १६६१ मध्ये तो मोगलांना परत द्यावा लागला. लगेच तो परत जिंकून घेतला गेला. १६६५ च्या पुरंदरच्या तहात हे दुर्गत्रिकुट परत गमवावे लागले. त्यानंतर मोगलांचा मनोहरदास गौड हा धोरणी कर्तबदार सरदार माहुलीवर कारभार पाहू लागला. त्याने गडावर बरेच बांधकाम करून घेतले. फेब्रुवारी १६७० मध्ये खुद्द शिवाजीराजांच्या नेतृत्त्वाखाली माहुलीवर केलेला हल्ला अयशस्वी ठरला. दीड हजार मराठी मावळ्यांपैकी तब्बल हजार मावळे मोगलांनी कापून काढले. मराठ्यांचा दणदणीत पराभव झाला. या यशानंतरही मनोहरदास गौडने किल्लेदारी सोडली. त्याच्या जागी अलाविर्दी बेग हा नवा किल्लेदार रुजू झाला. नंतर १६ जून १६७० रोजी दोन महिन्यांच्या वेढ्या नंतर मोरोपंत पिंगळ्यांनी माहुली, पळसगड व भंडारगड हे त्रिकूट स्वराज्यात सामील करून घेतले. संभाजी महाराजांच्या असे पर्यंत मोगलांना हा किल्ला जिंकता आला नाही, पण त्यांच्या वधानंतर व्दारकोजी या किल्लेदाराने फितुरीने किल्ला मोगलांच्या ताब्यात दिला व त्यांची चाकरी पत्करली. त्यानंतर प्रयत्न करूनही मराठ्यांना हा किल्ला १७३५ पर्यंत जिंकता आला नाही. गडावर हल्ला चढवून गड घेणे अवघड असल्यामुळे भेदनीतीचा वापर करुन गड ताब्यात घेतला.पुढे दुसर्‍या बाजीरावाने जून १८५७ मध्ये इंग्रजांशी झालेल्या तहानुसार माहुली किल्ला इंग्रजांच्या ताब्यात दिला.
पहाण्याची ठिकाणे :
आसनगाव मार्गे माहुली गावातून शिडीच्या वाटेने किल्ल्यावर आल्यावर समोरच पाण्याची दोन टाकी आहेत. येथून तीन वाटा फुटतात. येथून उजवीकडील वाट महादरवाजा व पळसदुर्गाकडे जाते, डावीकडची वाट तळ्याकडे व भंडारदुर्गाकडे जाते आणि समोर जाणारी वाट नमाजपीर म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या भिंतीकडे जाते. प्रथम उजवीकडे वळून महादरवाजाकडे जातांना आणखी एक पाण्याचे टाके आहे. टाक्यापासून उजवीकडे गेल्यावर पहारेकर्‍यांच्या देवड्या आहेत. समोरच ढासळलेल्या अवस्थेतला महादरवाजा आहे. येथून खाली जाणार्‍या पायर्‍या तुटलेल्या आहेत. इथून भातसा राशी, अलंग, मदन, कुलंग व कळसूबाई पर्वतरांग दिसते. तर पूर्वेला हरिश्चंद्रगड, आजोबा, दक्षिणपूर्वेला माथेरान रांग, दक्षिण पश्चिमेला तानसा खोरे, तुंगारेश्वर रांग असलेला प्रचंड मुलूख दिसतो. शिडीच्या वाटेने आल्यावर डावीकडे एक वाट जंगलात जाते. वाटेतच छप्परवजा असणारे महादेवाचे (माहुलेश्वराचे) मंदिर आहे. जवळच वाड्यांचे काही अवशेष आढळतात. समोर पाण्याचा फार मोठा तलाव आहे. पुढे गेल्यावर एक स्त्रीशिल्प पाहायला मिळते. पुढे जांभळाचे रान लागते. ही वाट खिंडीत जाऊन पोहोचते. ही खिंड म्हणजे माहुली आणि भंडारगड दरम्यानची खिंड आहे. खिंडीच्या थोडे वर गेल्यावर उजव्या बाजूस ५०० ते ६०० फूट खाली उतरल्यावर कड्यालगतच कल्याण दरवाजा आहे. या दरवाज्यातून भंडारगडावर जायचे झाल्यास प्रस्तरारोहणाची गरज पडते. खिंडीतून वाटेने वर चढत गेल्यावर झाडीमध्ये बारमही पाण्याचं भुयारी टाके आहे येथून पुढे जाणारी वाट गडाच्या दक्षिण टोकापाशी म्हणजेच भंडारगडावर घेऊन जाते. भंडारगडावरुन समोरच उभे असणारे भटोबा, नवरा व नवरीचे सुळके दिसतात समोरच उजवीकडे असणार्‍या डोंगररांगेवर वजीरचा सुळका दिसतो. सभोवतालच्या परिसराचे दृश्य अतिशय रमणीय असते.
पोहोचण्याच्या वाटा :
१ आसनगाव मार्गे :- मुंबई - नाशिक लोहमार्गावरील आसनगाव गाठावे. इथून ५ किमी अंतरावरील गडाच्या पायथ्याशी असणार्‍या माहुली या गावी पायी अथवा रिक्षाने जाता येते. गडाच्या पायथ्याशी महादेवाचे सुंदर मंदिर आहे. रात्री तेथे राहण्याची सोय होते. इथून उजवीकडे एक ओढा पार करून ३ किमी चा खडा चढ चढून जावे लागते. वाटेत एक लोखंडी शिडी आहे, ती पार करून वर गेल्यावर समोरच पाण्याची दोन टाकी दिसतात. या वाटेने गडावर जाण्यास २ तास लागतात. २ वाशिंद मार्गे :- लोकलने किंवा एस्‌टी ने वाशिंदला उतरावे. उत्तरेला दहागाव आणि पुढे चाप्याचा पाडा गाठावा. चंदेरीचा डोंगर उजवीकडे ठेवून माहुलीच्या दक्षिण टोकापासून निघालेल्या व पश्चिमेला पसरलेल्या सोंडेवर चढावे. सोंडेवरून नवरानवरी सुळके उजवीकडे ठेवत अवघड श्रेणीचा कातळटप्पा चढून कल्याण दरवाजाने भंडारगडावर प्रवेश करावा. कल्याण दरवाजावर एक शिलालेख आढळतो. ही वाट खूप अवघड असल्याने प्रस्तरारोहणाचे साहित्य जवळ असणे आवश्यक आहे.
राहाण्याची सोय :
किल्ले माहुलीवर रहाण्यासाठी पहारेकर्‍यांच्या देवड्या आहेत, पण शक्यतो हा ट्रेक एक दिवसाचाच करावा
जेवणाची सोय :
किल्ल्यावर जेवणाची सोय आपणच करावी.
पाण्याची सोय :
किल्ले माहुलीवर पहारेकर्‍यांच्या देवड्यांसमोर पाण्याचे टाके आहे. येथील पाणी पिण्यासाठी उपयुक्त आहे. भंडारगडावर पिण्याच्या पाण्याची सोय नाही. त्यामुळे तेथे असताना पाण्याचा साठा जवळ ठेवावा.
जाण्यासाठी लागणारा वेळ :
आसनगाव मार्गे दोन तास लागतात. कल्याण दरवाजा मार्गे ६ ते ८ तास लागतात.
सूचना :
भंडारगड व पळसदुर्गाची माहीती साईटवर दिलेली आहे.

श्रेणी: Easy
अचलपूरचा किल्ला (Achalpur Fort)	अग्वाडा (Aguada)	अजिंठा (Ajintha Fort)	अजिंठा सराई (Ajintha Sarai)
अकलूजचा किल्ला (Akluj Fort)	अंमळनेर (Amalner)	आंबोळगड (Ambolgad)	अमरावतीचा किल्ला (Amravati Fort)
अनंतपूर किल्ला (Anantapura Fort)	अर्नाळा (Arnala)	औसा (Ausa)	आवाडे कोट (Awade Kot)
बहादरपूर (Bahadarpur Fort)	बहादूरगड (पेडगावचा किल्ला) (Bahadurgad (Pedgaon Fort))	बहादूरवाडी गड (Bahadurwadi gad)	बाळापूर किल्ला (Balapur Fort)
बल्लाळगड (Ballalgad)	बांदा किल्ला (Banda Fort)	बांद्रयाचा किल्ला (Bandra Fort)	बेलापूरचा किल्ला (Belapur Fort)
बेळगावचा किल्ला (Belgaum Fort)	भगवंतगड (Bhagwantgad)	भांगसी गड (भांगसाई गड) (Bhangsigad(Bhangsi mata gad))	भरतगड (Bharatgad)
भवानगड (Bhavangad)	चाकणचा किल्ला (Chakan Fort)	चापोरा किल्ला (Chapora Fort)	कुलाबा किल्ला (Colaba)
डफळापूर गढी (Daflapur Fort)	डहाणू किल्ला (Dahanu Fort)	दांडा किल्ला (Danda Fort)	दासगावचा किल्ला (Dasgaon Fort)
दौलतमंगळ (Daulatmangal)	देवगडचा किल्ला (Devgad Fort)	धामणगाव गढी (Dhamangaon Gadhi)	धारावी किल्ला (Dharavi Fort)
धर्मापूरी (Dharmapuri)	धारूर (Dharur)	धोत्रीचा किल्ला (गढी) (Dhotri Fort (Gadhi))	डुबेरगड(डुबेरा) (Dubergad(Dubera))
दुर्गाडी किल्ला (Durgadi Fort)	डच वखार (वेंगुर्ला कोट) (Dutch Warehouse( Vengurla Fort))	फर्दापूर सराई (Fardapur Sarai)	फत्तेगड / फतेदुर्ग (Fattegad)
गाविलगड (Gavilgad)	गोवा किल्ला (Goa Fort)	हिराकोट (Hirakot)	इंदुरीचा किल्ला (गढी) (Induri Fort (Gadhi))
जयगड (Jaigad)	जामगावचा किल्ला (Jamgaon Fort)	जंजिरा (Janjira)	काकती किल्ला (Kakati Fort)
काळाकिल्ला (Kala Killa)	कांबे कोट (Kambe Kot)	कंधार (Kandhar)	करमाळा (Karmala Fort)
केळवे किल्ला (Kelve Fort)	खारबाव कोट (Kharbao kot)	खर्डा (Kharda)	खारेपाटण (Kharepatan fort)
खुबलढा किल्ला (थळचा किल्ला) (Khubladha Fort (Thal Fort))	कोटकामते (Kotkamate)	लहुगड (Lahugad)	लोंझा (Lonza)
माचणूर (Machnur)	मढचा किल्ला(वर्सोवा किल्ला) (Madh Fort (Varsova Fort))	माढा गढी/किल्ला (Madha Fort)	महादेवगड (Mahadevgad)
माहीमचा किल्ला (Mahim Fort)	माहीम किल्ला (केळवेमाहीम) (Mahim Fort ( Kelve - Mahim))	मालेगावचा किल्ला (Malegaon Fort)	मांडवी कोट (Mandvi Kot)
मंगळवेढा (Mangalwedha)	मोहोळ गढी/किल्ला (Mohol Fort)	मोटी दमण किल्ला (Moti Daman Fort)	नगरचा किल्ला (Nagar Fort)
नगरधन (Nagardhan)	नागलाबंदर किल्ला (Nagla bunder Fort)	नळदुर्ग (Naldurg)	नांदेडचा किल्ला (नंदगिरी किल्ला) (Nanded Fort (Nadgiri))
नांदरुखी कोट (Nandrukhi Kot)	नानी दमण किल्ला (सेंट जेरोम फ़ोर्ट) (Nani Daman Fort (St.Jerome Fort))	नारायणगड (आंबोली) (Narayangad(Amboli))	नरनाळा (Narnala)
नस्तनपूरची गढी (Nastanpur)	निवतीचा किल्ला (Nivati Fort)	पाचाड कोट (Pachad Fort)	पाच्छापूर किल्ला (Pachhapur Fort)
पालचा किल्ला (Pal Fort)	पळशीचा किल्ला (Palashi Fort)	पालगड (Palgad)	पन्हाळगड (Panhalgad)
परांडा (Paranda)	पारडी किल्ला (Pardi Fort)	पारोळा (Parola)	पिलीवचा किल्ला (Piliv Fort)
पिंपळास कोट (Pimplas Kot)	प्रतापगड (Pratapgad)	पूर्णगड (Purnagad)	ऱाजापूरची वखार (Rajapur Fort (British warehouse))
राजहंसगड (येळ्ळूरचा किल्ला) (Rajhansgad (Yellur Fort))	राजकोट (Rajkot)	रामदुर्ग (Ramdurg)	रसलपूरचा किल्ला (सराई) (Rasalpur Sarai (Fort))
रेवदंडा (Revdanda)	रिवा किल्ला (Riwa Fort)	सामराजगड (Samrajgad)	सर्जेकोट (रायगड) (Sarjekot (Alibaug))
सर्जेकोट (मालवण) (Sarjekot(Malvan))	साटवलीचा किल्ला (Satavali Fort)	शिवडीचा किल्ला (Sewri Fort)	शिरगावचा किल्ला (Shirgaon)
शिवथरघळ (Shivtharghal)	सिंधुदुर्ग (Sindhudurg)	सिंदखेडराजा (Sindkhed Raja)	सायनचा किल्ला(शीव किल्ला) (Sion Fort)
सिताबर्डी किल्ला (Sitabuldi fort(Sitabardi Fort))	सोलापूरचा भुईकोट (Solapur Fort)	सोनगिरी (नाशिक) (Songir (Nashik))	सुभानमंगळ (Subhan Mangal)
सुधागड (Sudhagad)	सुलतान गढी (Sulatan Gadhi)	तारापुर किल्ला (Tarapur Fort)	तेरेखोलचा किल्ला (Terekhol Fort)
उदगीर (Udgir)	वज्रगड(वसई) (Vajragad (Vasai))	वसई (Vasai)	वेहेळे कोट (Vehele Kot)
विजयदुर्ग (Vijaydurg)	वरळीचा किल्ला (Worli Fort)	यशवंतगड (रेडीचा किल्ला) (Yashawantgad (Redi Fort))	यशवंतगड(नाटे) (Yashwantgad(Nate))
यावल (निंबाळकर किल्ला) (Yawal Fort (Nimbalkar Fort))