|
|
|
| मुळाक्षरानुसार | डोंगररांगेनुसार | जिल्ह्यानुसार | प्रकारानुसार | श्रेणीनुसार | |
| खैराई किल्ला (Khairai) | किल्ल्याची ऊंची : 2296 | ||||||
| किल्ल्याचा प्रकार : गिरीदुर्ग | डोंगररांग: पेठ, नाशिक | ||||||
| जिल्हा : नाशिक | श्रेणी : कठीण | ||||||
| त्र्यंबकेश्वर हा घाटांचा प्रदेश. कोकणातून जव्हारमार्गे गुजरातेत जाणाऱ्या घाटांवर लक्ष ठेवण्यासाठी खैराई आणि सोनगीर या किल्ल्यांची निर्मिती केली गेली. खैराई पासून जव्हारकडे उतरणारा घाट हा साधारण १५ किमी आहे. प्रामुख्याने या घाटावर लक्ष ठेवण्यासाठी खैराई किल्ल्याचा वापर केला जात असे. इसवीसन १६७६ मध्ये छ. शिवाजी महाराजांनी खैराई किल्ला जिंकून घेतला. |
|||||||
|
|||||||
| पहाण्याची ठिकाणे : | |||||||
| साट्याचा पाडा या पायथ्याच्या गावातून मळलेली पायवाट गडावर जाते. गड चढायला सुरुवात केली की सुरुवातीला वळणा वळणाची पायवाट आहे. गडाचा चढ सुरुवातीला मध्यम तर नंतर खडा चढ आहे. वाटेत जास्त झाडे नसल्याने चढताना दमछाक होते. शेवटच्या टप्प्यात मध्यम रॉक पॅच आहे. साधारण तासाभरात आपण किल्ल्याच्या माथ्यावर पोचतो. किल्ल्याचा माथा आकाराने लहान आहे. किल्ला चढून आल्यावर समोर एक बुरुज आहे. बुरुजाच्या मागे पाण्याची तीन टाकी आहेत. ही टाकी पाहून पुढे गेले की टाक्यांच्या मागे वाड्याच्या जोती आहेत. या वाड्याचा घेर मोठा आहे. वाड्याच्या उजव्या बाजूस कड्यावर एक पडका बुरुज दृष्टीस येतो. वाड्याच्या जोती ओलांडून पलीकडे गेले की पाण्याचे एक मोठे टाके लागते. या टाक्याला पायऱ्या आहेत. कदाचित वाड्यातील लोकांसाठी हे टाके वापरले जात असेल. टाके पाहून आपण पुढे आलो की आपल्याला एक मंदिर लागते. हे वेताळाचे मंदिर आहे. मंदिरात फक्त एक शिवलिंग आहे. येथे रोज गावातून गावकरी येउन पूजा करतो. मंदिरासमोरच दोन तोफा पडलेल्या दिसतात. यातील एक तोफ लहान आहे तर दुसरी साधारण अडीच मीटर लांबीची आहे. ही तोफ सुतरनाळ प्रकारातील आहे. मंदिराच्या डाव्या बाजूस कड्याजवळ तुटलेली तटबंदी आहे. ही तटबंदी उजव्या बाजुला ठेवून आपण पुढे गेलो की डाव्या बाजूला थोड्या उंचवट्यावर तुटलेल्या वाडा सदृश वास्तूचे अवशेष आहेत. येथून उजव्या बाजुने एक वाट खाली उतरते. पण ही वाट मळलेली नाही. वाटाड्याशिवाय या वाटेवरुन जाउ नये. या अवशेषांमागे मोठा तलाव आहे. हा तलाव पाहून आपण पुढे जाउन वाड्याला वळसा घालतो आणि परत वेताळाच्या मंदिरापाशी येतो. येथून आपण पुढे चालत गेलो की मगाशी पाहिलेले पायऱ्या असलेले टाके आणि वाड्याच्या जोती आपल्या डावीकडे असतात. येथूनच पुढे आपण आलो त्या रस्त्याने उतरायला सुरुवात करु शकतो. गड संपूर्ण पाहायला साधारण पाउण तास पुरेसा होतो. संपूर्ण किल्ला तटबंदीने घेरलेला आहे. तशा खुणा दिसतात. | |||||||
| पोहोचण्याच्या वाटा : | |||||||
| किल्ल्यावर जाण्यासाठी पायथ्याच्या साट्याचा पाडा या गावात यावे लागते. साट्याचा पाड्यात जाण्यासाठी नाशिक मार्गे हरसूल या गावी जावे. हे अंतर साधारण ५२ किलोमीटरचे आहे. हरसूल पासून १० किमी वरील खैरपाली गाव गाठावे. हे अंतर १४ किलोमीटर आहे. येथे वाहन ठेवून आपण चालत १० मिनिटात साट्याचा पाडा या गावी पोहोचतो. या भागात एसटी आणि खाजगी गाड्यांची सोय कमी असल्याने शक्यतो प्रवास खाजगी वाहनाने करावा. | |||||||
| राहाण्याची सोय : | |||||||
| किल्ल्यावर राहण्याची सोय नाही. | |||||||
| जेवणाची सोय : | |||||||
| किल्ल्यावर राहण्याची सोय नाही. | |||||||
| पाण्याची सोय : | |||||||
| किल्ल्यावर पिण्यायोग्य पाणी आहे. | |||||||
| जाण्यासाठी लागणारा वेळ : | |||||||
| साट्याचा पाडा वरुन एक तास लागतो. | |||||||
| श्रेणी: Medium | आड (Aad) | आमनेर (Aamner) | अचला (Achala) | अहिवंत (Ahivant) |
| अजिंक्यतारा (Ajinkyatara) | अजमेरा (Ajmera) | आजोबा (आजा पर्वत) (Ajoba) | अंबागड (Ambagad) |
| अंजनेरी (Anjaneri) | अंकाई(अणकाई) (Ankai) | अंतुर (Antoor) | अर्जूनगड (Arjungad) |
| आसावा (Asawa) | अशेरीगड (Asherigad) | अवचितगड (Avchitgad) | बहुला (Bahula) |
| बळवंतगड (Balwantgad) | बाणकोट (Bankot) | बारवाई (Barvai) | भैरवगड (सातारा) (Bhairavgad (Satara)) |
| भैरवगड(कोथळे) (Bhairavgad(kothale)) | भैरवगड(शिरपुंजे) (Bhairavgad(Shirpunje)) | भामेर (Bhamer) | भंडारदुर्ग/भांडारदुर्ग (Bhandardurg) |
| भास्करगड (बसगड) (Bhaskargad) | भवानीगड (Bhavanigad) | भिवागड (Bhivagad) | भिवगड / भिमगड (Bhivgad(Bhimgad)) |
| भोरगिरी (Bhorgiri) | भोरवाडीचा किल्ला (Bhorwadi Fort) | भुदरगड (Bhudargad) | भूपाळगड (बाणूर गड) (Bhupalgad (Banurgad)) |
| भूपतगड (Bhupatgad) | भूषणगड (Bhushangad) | बिरवाडी (Birwadi) | बिष्टा (Bishta) |
| चांभारगड (Chambhargad) | चंदन वंदन (Chandan-vandan) | चंद्रगड(ढवळगड) (Chandragad(Dhavalgad)) | चौगावचा किल्ला (Chaugaon Fort) |
| चौल्हेर (Chaulher) | चावंड (Chavand) | दातेगड (Dategad) | देहेरगड (भोरगड) (Dehergad (Bhorgad)) |
| डेरमाळ (Dermal) | देवगिरी (दौलताबाद) (Devgiri (Daulatabad)) | धाकोबा (Dhakoba) | धोडप (Dhodap) |
| द्रोणागिरी (Dronagiri) | दुंधा किल्ला (Dundha) | दुर्ग (Durg) | फिरंगकोट (Firang kot) |
| गगनगड (Gagangad) | किल्ले गाळणा (Galna) | गंभीरगड (Gambhirgad) | गंधर्वगड (Gandharvgad) |
| घनगड (Ghangad) | घारापुरी (Gharapuri) | घोडबंदरचा किल्ला (Ghodbunder Fort) | घोसाळगड (Ghosalgad) |
| घोटवडा किल्ला (गोतारा किल्ला) (Ghotawada Fort (Gotara)) | गोपाळगड (Gopalgad) | गोरखगड(मनमाड) (Gorakhgad(Manmad)) | गोवळकोट (Gowalkot) |
| गुणवंतगड (Gunawantgad) | हडसर (Hadsar) | हनुमंतगड (निमगिरी) (Hanumantgad(Nimgiri)) | हनुमंतगड (Hanumantgad(Sindhudurg)) |
| हरगड (Hargad) | हरिहर (Harihar) | हरिश्चंद्रगड (Harishchandragad) | हातगड (Hatgad) |
| हटकेश्वर ते लेण्याद्री (Hatkeshwar to Lenyadri) | होन्नुर किल्ला (Honnur Fort) | इंद्रगड (Indragad) | इंद्राई (Indrai) |
| ईरशाळ (Irshalgad) | जंगली जयगड (Jangli Jaigad) | जंजाळा (वैशागड) (Janjala (Vaishagad)) | जवळ्या (Jawlya) |
| जीवधन (Jivdhan) | जुना पन्हाळा किल्ला (Juna Panhala) | कैलासगड (Kailasgad) | कलानिधीगड (कलानंदीगड) (kalanidhigad (kalanandigad)) |
| काळदुर्ग (Kaldurg) | कळसूबाई (Kalsubai) | कल्याणगड (नांदगिरी) (Kalyangad(Nandgiri)) | कमळगड (Kamalgad) |
| कामणदुर्ग (Kamandurg) | कनकदुर्ग (Kanakdurg) | कांचन (Kanchan) | कण्हेरगड (Kanhergad(Nashik)) |
| कंक्राळा (Kankrala) | कर्‍हा (Karha) | कर्नाळा (Karnala) | कात्रा (Katra) |
| कावनई (Kavnai) | केंजळगड (Kenjalgad) | खांदेरी (Khanderi) | कोहोजगड (Kohoj) |
| कोकणदिवा (Kokandiva) | कोळदुर्ग (Koldurg) | कोळकेवाडी दूर्ग (Kolkewadi) | कोंढवी (Kondhavi) |
| कोरीगड (कोराईगड) (Korigad) | कोर्लई (Korlai) | कुंजरगड (कोंबडगड) (Kunjargad(Kombadgad)) | कुर्डुगड (विश्रामगड) (Kurdugad) |
| लळिंग (Laling) | लोहगड (Lohgad) | मच्छिंद्रगड (Machindragad) | मदगड (Madgad) |
| मधुमकरंदगड (Madhu makarandgad) | महिमानगड (Mahimangad) | महिमतगड (Mahimatgad) | महिपालगड (Mahipalgad) |
| महिपतगड (Mahipatgad) | माहुली (Mahuli) | माहूर (Mahurgad) | मल्हारगड (सोनोरी) (Malhargad) |
| मंडणगड (Mandangad) | मानगड (Mangad) | मंगळगड (Mangalgad) | मांगी - तुंगी (Mangi-Tungi) |
| माणिकदूर्ग (Manikdurg) | माणिकगड (Manikgad) | मणिकपूंज (Manikpunj) | मांजरसुभा (Manjarsubha Fort) |
| मनोहर-मनसंतोष गड (Manohar-Mansantoshgad) | मार्कंड्या (Markandeya) | मिरगड (मिरा डोंगर / सोनगिर) (Mirgad(Songir)) | मोहनगड (Mohangad) |
| मोरागड (Moragad) | मोरधन (Mordhan) | मृगगड (Mrugagad) | मुडागड (Mudagad) |
| मुल्हेर (Mulher) | नाणेघाट (Naneghat) | नारायणगड (Narayangad) | निमगिरी (Nimgiri) |
| पाबरगड (Pabargad) | पद्‌मदूर्ग (कासा किल्ला) (Padmadurg ( Kasa Killa)) | पद्मगड (मालवण) (Padmagad (Malvan)) | पांडवगड (Pandavgad) |
| पन्हाळेदुर्ग (पन्हाळघर किल्ला) (Panhaledurg) | पन्हाळेकाजी (प्रणालक दुर्ग) (Panhalekaji Fort) | पारगड (Pargad) | पारनेरा किल्ला (Parnera Fort) |
| पर्वतगड (Parvatgad) | पाटेश्वर (Pateshwar) | पट्टागड (Patta) | पावनगड (Pawangad) |
| पेब (विकटगड) (Peb) | पेडका (Pedka) | पेमगिरी(शहागड) (Pemgiri(Shahagad)) | पेठ / कोथळीगड (Peth (Kothaligad)) |
| पिंपळा (Pimpla) | पिसोळ किल्ला (Pisol) | प्रबळगड (Prabalgad) | प्रेमगिरी (Premgiri) |
| पुरंदर (Purandar) | रायगड (Raigad) | रायकोट (Raikot) | रायरेश्वर (Raireshwar) |
| राजदेहेर (ढेरी) (Rajdeher) | राजधेर (Rajdher) | राजगड (Rajgad) | राजमाची (Rajmachi) |
| रामदरणे (Ramdarne) | रामगड (Ramgad) | रामशेज (Ramshej) | रामटेक (Ramtek) |
| रांगणा (Rangana) | रांजणगिरी (Ranjangiri) | रसाळगड (Rasalgad) | रतनगड (Ratangad) |
| रतनगड(रत्नदुर्ग) (Ratangad(Ratnadurg)) | रत्नदुर्ग ( भगवतीचा किल्ला ) (Ratnadurg) | रोहीडा (Rohida) | रोहिलगड (Rohilgad) |
| सडा किल्ला (Sada Fort) | सदानंदगड (Sadanandgad) | सदाशिवगड (Sadashivgad) | सागरगड (खेडदूर्ग) (Sagargad) |
| सज्जनगड (Sajjangad) | साल्हेर (Salher) | सालोटा (Salota) | सामानगड (Samangad) |
| संतोषगड (Santoshgad) | सप्तश्रुंगी (Saptashrungi) | सरसगड (Sarasgad) | सेगवा किल्ला (Segawa) |
| शिवगड (Shivgad) | शिवनेरी (Shivneri) | सिध्दगड ( मालवण ) (Siddhagad (Malvan)) | सिंदोळा (Sindola) |
| सिंहगड (Sinhagad) | सोंडाई (Sondai) | सोनगड (Songad) | सोनगिर (धुळे) (Songir (Dhule)) |
| सोनगिरी (कर्जत जवळ) (Songir (Karjat)) | सुमारगड (Sumargad) | सुरगड (Surgad) | सुतोंडा (नायगावचा किल्ला) (Sutonda(Naigaon Fort)) |
| सूवर्णदूर्ग (Suvarnadurg) | ताहुली (Tahuli) | टकमक गड (Takmak) | तळगड (Talgad) |
| तांदुळवाडी (Tandulwadi) | टंकाई (टणकाई) (Tankai) | थाळनेर (Thalner) | तिकोना (Tikona) |
| तोरणा (Torna) | त्रिंबकगड (ब्रम्हगिरी) (Trimbakgad) | त्रिंगलवाडी (Tringalwadi) | तुंग (Tung) |
| तुंगी (कर्जत) (Tungi (Karjat)) | उंबरखिंड (Umberkhind) | उंदेरी (Underi) | वैराटगड (Vairatgad) |
| वल्लभगड (हरगापूरचा किल्ला) (Vallabhgad(Hargapur)) | वर्धनगड (Vardhangad) | वारुगड (Varugad) | वसंतगड (Vasantgad) |
| वासोटा (Vasota) | वेताळगड (Vetalgad) | वेताळवाडी गड (Vetalwadi gad) | विजयगड (Vijaygad) |
| विलासगड (Vilasgad (Mallikarjun)) | विसापूर (Visapur) | विशाळगड (Vishalgad) | वाघेरा किल्ला (Waghera) |