मुळाक्षरानुसार | डोंगररांगेनुसार | जिल्ह्यानुसार | प्रकारानुसार | श्रेणीनुसार | |
वेताळवाडी गड (Vetalwadi gad) | किल्ल्याची ऊंची :  1900 | ||||
किल्ल्याचा प्रकार : गिरीदुर्ग | डोंगररांग: अजंठा | ||||
जिल्हा : छ.संभाजीनगर | श्रेणी : मध्यम | ||||
छ.संभाजीनगर जिल्ह्यातील सोयगाव तालुक्यात वेताळगड उर्फ वसईचा किल्ला या नावाचा सुंदर किल्ला आहे. या किल्ल्याची भव्य तटबंदी, बुरुज व यावरील इमारती आजही शाबूत आहेत. त्यामुळे हा किल्ला पहातांना एक परीपुर्ण किल्ला पाहील्याचे समाधान मिळते. वेताळगड जवळच्या डोंगरात असलेली रुद्रेश्वर लेणीही पहाण्यासारखी आहेत. | |||||
|
|||||
पहाण्याची ठिकाणे : | |||||
वेताळगड किल्ल्याच्या एका बाजूला हळदा घाट रस्ता झाल्यामुळे या मार्गाने आपण जवळ जवळ किल्ल्याच्या प्रवेशव्दारात पोहोचतो. प्रथम दोन भव्य बुरुज आपले स्वागत करतात. त्यांच्या मागे या या दोन बुरुजां पेक्षा उंच व भव्य बुरुज आहे. त्याला नक्षीदार सज्जा आहे. दरवाजा पर्यंत पोहोचलेल्या शत्रूवर थेट हल्ला करण्यासाठी या बुरुजाची रचना केलेली आहे. दोन बुरुजांमधून फरसबंदी केलेली वाट काटकोनात वळून उत्तराभिमुख प्रवेशव्दाराकडे जाते. या प्रवेशव्दाराचे तोंड जंजाळा किल्ल्याकडे असल्यामुळे याला "जंजाळा दरवाजा" म्हणत असावेत. दरवाजाची उंची २० फूट असून त्याच्या दोन बाजूस शरभ शिल्प कोरलेली आहेत. दरवाजाच्या आतील बाजूस देवड्या आहेत. दरवाजाच्या वर जाण्यासाठी जीना आहे. या जीन्याने वर गेल्यावर दरवाजाच्या छतावर एक चौकोनी खाच केलेली आहे. त्यातून उतरणारा जीना आपल्याला एका मोठ्या खोलीत घेऊन जातो. दरवाजावर उभे राहील्यावर आपल्याला लांबवर पसरलेली तटबंदी, त्या खालचा हळदा घाट व सर्वात खाली वेताळवाडी धरण पहायला मिळते. तर वरच्या बाजूला बालेकिल्ल्याची तटबंदी पहायला मिळते. प्रवेशव्दारावरून खाली उतरून उजव्या बाजूला थोडेसे वर चढल्यावर एक कोरडे खांब टाके लागते. ते पाहून पुन्हा दरवाजापाशी येऊन तटबंदी उजव्या हाताला ठेऊन चालू लागल्यावर उजव्या बाजूस भव्य बुरुजात जाण्याचा प्रवेश मार्ग दिसतो. पण या ठिकाणी मोठ्या प्रमाणात वटवाघळे असल्यामुळे आत शिरता येत नाही. थोड पुढे गेल्यावर आपण तटबंदीतील पूर्व टोकाच्या बुरुजापाशी पोहोचतो. येथून दरी उजव्या हाताला ठेऊन चढत गेल्यावर आपण ५ मिनिटात बालेकिल्ल्यावर पोहोचतो. बालेकिल्ल्याच्या पूर्व बुरुजाजवळ एक छोटी घुमट असलेली इमारत आहे. या इमारतीच्या छ्ताला एक झरोका आहे. येथून तटबंदीवर चढून मधल्या बुरुजापर्यंत चालत जावे. मधल्या बुरुजावरून खाली उतरून सरळ चालत गेल्यावर आपल्याला जमिनीत बांधलेले तेल तुपाचे टाक पहायला मिळत. या टाक्याच्या बाजूला धान्य कोठाराची इमारत आहे. या इमारतीच्या समोर एक भग्न इमारत आहे. पुढे गेल्याव्रर नमाजगीर नावाची इमारत (मस्जिद) आहे. त्याच्या भिंतीवर निजामाचे चिन्ह व त्याखाली क्रॉस कोरलेला आहे. नमाजगीरच्या उजव्या बाजूला कोरीव दगड बसवलेली कबर आहे. नमाजगीरच्या समोर तलाव आहे. किल्ल्याच्या उत्तर टोकावर बारदरी नावाची २ कमान असलेली इमारत दुरुन नजरेत भरते. या इमारतीकडे जातांना डाव्या बाजूला एक इमारत आहे. बारादरी ही किल्ल्याच्या उत्तर टोकाला आहे. या इमारतीत २ कमानींच्या दोन रांगा आहेत. राजघराण्यातील लोकांना उन्हाळ्यात हवा खाण्यासाठी अशी इमारत देवगिरी किल्ल्यावरही बांधलेली आहे. बारादरीतून खालच्या बाजूस किल्ल्याचा मुख्य दरवाजा व त्याखालील वेताळवाडी गाव दिसते. किल्ल्याच्या मुख्या दरवाजाकडे जाण्यासाठी बारादरी पासून थोडे मागे येऊन खाली उतरावे पुढे ही वाट बारादरी खालून उतरत खाली जाते. येथे एक बुजलेले टाके आहे. त्याच्या बाजूला ६ फूट १० इंच लांबीची तोफ पडलेली आहे. उजव्या बाजूच्या तटबंदीत चोर दरवाजा आहे. दोन बुरुजात बसवलेले किल्लाचे मुख्य प्रवेशव्दार उत्तराभिमुख आहे. प्रवेशव्दार २० फूट उंच असून त्याच्या दोनही बाजूला शरभ शिल्प कोरलेली आहेत. प्रवेशव्दाराच्या आतील बाजूस पहारेकर्यांसाठी देवड्या आहेत. दुसरे प्रवेशव्दार पश्चिमाभिमुख आहे. हे प्रवेशव्दार पाहीले की आपली गड फेरी पूर्ण होते. येथून २० मिनिटात आपण वेताळवाडी गावात पोहोचतो. रुद्रेश्वर लेणी :- वेताळवाडीच्या पूर्वेला असलेल्या डोंगरात रुद्रेश्वर लेणी आहेत. ही हिंदू (ब्राम्हणी) लेणी असून यात नरसिंह, गणेश, भैरव व सप्तमातृका यांची शिल्पे आहेत. याशिवाय लेण्यात शिवलिंग व नंदी आहे. वेताळवाडीतून रुद्रेश्वर लेण्यांपर्यंत जाण्यासाठी ४५ मिनिटे लागतात. | |||||
पोहोचण्याच्या वाटा : | |||||
स्वत:चे वहान असल्यास छ.संभाजीनगरहून २ मार्गांनी जंजाळा गडावर जाता येते. १) छ.संभाजीनगरहून अजिंठा लेण्याकडे जाणार्या छ.संभाजीनगर - जळगाव रस्त्यावर छ.संभाजीनगर पासून ६५ किमी अंतरावर सिल्लोड गाव आहे.सिल्लोडच्या पुढे १४ किमीवर गोळेगाव आहे. गोळेगावच्या अलिकडे डाव्याबाजूस उंडणगावाकडे जाणारा फाटा फूटतो. येथून उंडणगाव ५ किमीवर आहे. उंडणगावहुन १२ किमीवर हळदा गाव आहे. हळदा गावापुढे घाट सुरु होतो. या घाटातच हळद्यापासून ३ किमी अंतरावर वेताळवाडी किल्ला आहे. घाट चढल्या पासूनच वेताळवाडी किल्ला दिसू लागतो. किल्ल्याच्या प्रवेशव्दाराजवळ न उतरता किल्ला सुरु होतो तेथे उतरावे. इथून पायवाट किल्ल्याच्या प्रवेशव्दारापर्यंत जाते. २) छ.संभाजीनगरहून अजिंठा लेण्याकडे जाणार्या छ.संभाजीनगर - जळगाव रस्त्यावर छ.संभाजीनगर पासून १०५ किमी अंतरावर फर्दापूर गाव आहे. फर्दापूर - चाळीसगाव रस्त्यावर फर्दापूर पासून १५ किमीवर सोयगाव हे तालुक्याचे गाव आहे. सोयगाव ते वेताळवाडी अंतर ४ किमी आहे. वेताळवाडी गावातून किल्ल्यावर चढून जाण्यासाठी ४५ मिनिटे लागतात. स्वत:चे वहान नसल्यास / गडा खालील जरंडी व वेताळवाडी गावातून पायी गड चढण्यासाठी १) छ.संभाजीनगरहून अजिंठा लेण्याकडे जाणार्या छ.संभाजीनगर - जळगाव रस्त्यावर छ.संभाजीनगर पासून १०५ किमी अंतरावर फर्दापूर गाव आहे. फर्दापूर - चाळीसगाव रस्त्यावर फर्दापूर पासून १५ किमीवर सोयगाव हे तालुक्याचे गाव आहे. येथे येण्यासाठी संभाजीनगरहून थेट एसटी सेवा आहे. सोयगाव - वेताळवाडी अंतर ४ किमी आहे. वेताळवाडी गावात जाण्यासाठी सोयगावहून एसटी व सहा आसनी रिक्षा उपलब्ध आहेत. | |||||
राहाण्याची सोय : | |||||
गडावर रहाण्याची सोय नाही. | |||||
जेवणाची सोय : | |||||
जेवणाची सोय गडावर नाही, सोयगावातील हॉटेलांत होऊ शकते. | |||||
पाण्याची सोय : | |||||
गडावर पिण्यायोग्य पाणी नाही. पाणी बरोबर बाळगावे. | |||||
जाण्यासाठी लागणारा वेळ : | |||||
१) वेताळवाडी गावातून गडावर जाण्यासाठी ४५ मिनीटे लागतात. २) हळदा घाट रस्त्यावरून गडावर जाण्यासाठी १० मिनीटे लागतात. | |||||
सूचना : | |||||
१) स्वत:चे वहान असल्यास छ.संभाजीनगरहून पहाटे निघून जंजाळा किल्ला , घटोत्कच लेणी, वेताळगड व रुद्रेश्वर लेणी एका दिवसात पहाता येतात. २) जंजाळा किल्ल्याची माहिती साईटवर दिलेली आहे. |
प्रकार: Hill forts | आड (Aad) | आमनेर (Aamner) | अचला (Achala) | अग्वाडा (Aguada) |
अहिवंत (Ahivant) | अजिंक्यतारा (Ajinkyatara) | अजमेरा (Ajmera) | आजोबा (आजा पर्वत) (Ajoba) |
अलंग (Alang) | अंबागड (Ambagad) | अणघई (Anghai) | अंजनेरी (Anjaneri) |
अंकाई(अणकाई) (Ankai) | अंतुर (Antoor) | अर्जूनगड (Arjungad) | आसावा (Asawa) |
अशेरीगड (Asherigad) | औंढा (अवंध) (Aundha) | औसा (Ausa) | अवचितगड (Avchitgad) |
बहुला (Bahula) | बाळापूर किल्ला (Balapur Fort) | बल्लाळगड (Ballalgad) | बळवंतगड (Balwantgad) |
बांदा किल्ला (Banda Fort) | बाणकोट (Bankot) | बारवाई (Barvai) | भगवंतगड (Bhagwantgad) |
भैरवगड (सातारा) (Bhairavgad (Satara)) | भैरवगड(कोथळे) (Bhairavgad(kothale)) | भैरवगड (मोरोशी) (Bhairavgad(Moroshi)) | भैरवगड(शिरपुंजे) (Bhairavgad(Shirpunje)) |
भामेर (Bhamer) | भंडारदुर्ग/भांडारदुर्ग (Bhandardurg) | भांगसी गड (भांगसाई गड) (Bhangsigad(Bhangsi mata gad)) | भरतगड (Bharatgad) |
भास्करगड (बसगड) (Bhaskargad) | भवानगड (Bhavangad) | भवानीगड (Bhavanigad) | भिलाई (Bhilai Fort) |
भीमाशंकर (Bhimashankar) | भिवागड (Bhivagad) | भिवगड / भिमगड (Bhivgad(Bhimgad)) | भोरगिरी (Bhorgiri) |
भोरवाडीचा किल्ला (Bhorwadi Fort) | भुदरगड (Bhudargad) | भूपाळगड (बाणूर गड) (Bhupalgad (Banurgad)) | भूपतगड (Bhupatgad) |
भूषणगड (Bhushangad) | बिरवाडी (Birwadi) | बिष्टा (Bishta) | बितनगड (Bitangad) |
चांभारगड (Chambhargad) | चंदन वंदन (Chandan-vandan) | चंदेरी (Chanderi) | चंद्रगड ते आर्थरसीट रेंज ट्रेक (Chandragad to Arthur seat) |
चंद्रगड(ढवळगड) (Chandragad(Dhavalgad)) | चांदवड (Chandwad) | चापोरा किल्ला (Chapora Fort) | चौगावचा किल्ला (Chaugaon Fort) |
चौल्हेर (Chaulher) | चावंड (Chavand) | दार्या घाट (Darya Ghat) | दासगावचा किल्ला (Dasgaon Fort) |
दातेगड (Dategad) | दौलतमंगळ (Daulatmangal) | देहेरगड (भोरगड) (Dehergad (Bhorgad)) | डेरमाळ (Dermal) |
देवगिरी (दौलताबाद) (Devgiri (Daulatabad)) | ढाक बहिरी (Dhak-Bahiri) | धाकोबा (Dhakoba) | धारावी किल्ला (Dharavi Fort) |
धर्मापूरी (Dharmapuri) | धारूर (Dharur) | धोडप (Dhodap) | धोत्रीचा किल्ला (गढी) (Dhotri Fort (Gadhi)) |
द्रोणागिरी (Dronagiri) | डुबेरगड(डुबेरा) (Dubergad(Dubera)) | दुंधा किल्ला (Dundha) | दुर्ग (Durg) |
फिरंगकोट (Firang kot) | गडगडा (घरगड) (Gadgada (Ghargad)) | गगनगड (Gagangad) | किल्ले गाळणा (Galna) |
गंभीरगड (Gambhirgad) | गंधर्वगड (Gandharvgad) | गाविलगड (Gavilgad) | घनगड (Ghangad) |
घारापुरी (Gharapuri) | घोडबंदरचा किल्ला (Ghodbunder Fort) | घोसाळगड (Ghosalgad) | घोटवडा किल्ला (गोतारा किल्ला) (Ghotawada Fort (Gotara)) |
गोपाळगड (Gopalgad) | गोरखगड (Gorakhgad) | गोरखगड(मनमाड) (Gorakhgad(Manmad)) | गोवळकोट (Gowalkot) |
गुणवंतगड (Gunawantgad) | हडसर (Hadsar) | हनुमंतगड (निमगिरी) (Hanumantgad(Nimgiri)) | हनुमंतगड (Hanumantgad(Sindhudurg)) |
हरगड (Hargad) | हरिहर (Harihar) | हरिश्चंद्रगड (Harishchandragad) | हातगड (Hatgad) |
हटकेश्वर ते लेण्याद्री (Hatkeshwar to Lenyadri) | होन्नुर किल्ला (Honnur Fort) | इंद्रगड (Indragad) | इंद्राई (Indrai) |
ईरशाळ (Irshalgad) | जंगली जयगड (Jangli Jaigad) | जंजाळा (वैशागड) (Janjala (Vaishagad)) | जवळ्या (Jawlya) |
जीवधन (Jivdhan) | जुना पन्हाळा किल्ला (Juna Panhala) | कैलासगड (Kailasgad) | काकती किल्ला (Kakati Fort) |
कलाडगड (Kaladgad) | कलानिधीगड (कलानंदीगड) (kalanidhigad (kalanandigad)) | काळदुर्ग (Kaldurg) | कळसूबाई (Kalsubai) |
कल्याणगड (नांदगिरी) (Kalyangad(Nandgiri)) | कमळगड (Kamalgad) | कामणदुर्ग (Kamandurg) | कांचन (Kanchan) |
कन्हेरगड(चाळीसगाव) (Kanhergad(Chalisgaon)) | कण्हेरगड (Kanhergad(Nashik)) | कंक्राळा (Kankrala) | कर्हा (Karha) |
कर्नाळा (Karnala) | कात्रा (Katra) | कावनई (Kavnai) | केंजळगड (Kenjalgad) |
खैराई किल्ला (Khairai) | खारबाव कोट (Kharbao kot) | खारेपाटण (Kharepatan fort) | कोहोजगड (Kohoj) |
कोकणदिवा (Kokandiva) | कोळदुर्ग (Koldurg) | कोळकेवाडी दूर्ग (Kolkewadi) | कोंढवी (Kondhavi) |
कोरीगड (कोराईगड) (Korigad) | कोर्लई (Korlai) | कुलंग (Kulang) | कुंजरगड (कोंबडगड) (Kunjargad(Kombadgad)) |
कुर्डुगड (विश्रामगड) (Kurdugad) | लहुगड (Lahugad) | लळिंग (Laling) | लिंगाणा (Lingana) |
लोहगड (Lohgad) | लोंझा (Lonza) | मच्छिंद्रगड (Machindragad) | मदनगड (Madangad) |
मदगड (Madgad) | मधुमकरंदगड (Madhu makarandgad) | महादेवगड (Mahadevgad) | महिमानगड (Mahimangad) |
महिमतगड (Mahimatgad) | महिपालगड (Mahipalgad) | महिपतगड (Mahipatgad) | माहुली (Mahuli) |
माहूर (Mahurgad) | मलंगगड (Malanggad) | मल्हारगड (सोनोरी) (Malhargad) | मंडणगड (Mandangad) |
मानगड (Mangad) | मंगळगड (Mangalgad) | मांगी - तुंगी (Mangi-Tungi) | माणिकदूर्ग (Manikdurg) |
माणिकगड (Manikgad) | मणिकपूंज (Manikpunj) | मांजरसुभा (Manjarsubha Fort) | मनोहर-मनसंतोष गड (Manohar-Mansantoshgad) |
मार्कंड्या (Markandeya) | मिरगड (मिरा डोंगर / सोनगिर) (Mirgad(Songir)) | मोहनदर (शिडका) किल्ला (Mohandar(Shidaka)) | मोहनगड (Mohangad) |
मोरागड (Moragad) | मोरधन (Mordhan) | मोरगिरी (Morgiri) | मृगगड (Mrugagad) |
मुल्हेर (Mulher) | नागलाबंदर किल्ला (Nagla bunder Fort) | नाणेघाट (Naneghat) | नारायणगड (Narayangad) |
नारायणगड (आंबोली) (Narayangad(Amboli)) | नरनाळा (Narnala) | न्हावीगड (Nhavigad) | निमगिरी (Nimgiri) |
निवतीचा किल्ला (Nivati Fort) | पाबरगड (Pabargad) | पाच्छापूर किल्ला (Pachhapur Fort) | पदरगड (Padargad) |
पालचा किल्ला (Pal Fort) | पालगड (Palgad) | पांडवगड (Pandavgad) | पन्हाळेदुर्ग (पन्हाळघर किल्ला) (Panhaledurg) |
पन्हाळेकाजी (प्रणालक दुर्ग) (Panhalekaji Fort) | पन्हाळगड (Panhalgad) | पारडी किल्ला (Pardi Fort) | पारगड (Pargad) |
पारनेरा किल्ला (Parnera Fort) | पर्वतगड (Parvatgad) | पाटेश्वर (Pateshwar) | पट्टागड (Patta) |
पावनगड (Pawangad) | पेब (विकटगड) (Peb) | पेडका (Pedka) | पेमगिरी(शहागड) (Pemgiri(Shahagad)) |
पेठ / कोथळीगड (Peth (Kothaligad)) | पिलीवचा किल्ला (Piliv Fort) | पिंपळा (Pimpla) | पिंपळास कोट (Pimplas Kot) |
पिसोळ किल्ला (Pisol) | प्लस व्हॅली ट्रेक (Plus Valley) | प्रबळगड (Prabalgad) | प्रचितगड (Prachitgad) |
प्रतापगड (Pratapgad) | प्रेमगिरी (Premgiri) | पुरंदर (Purandar) | रायगड (Raigad) |
रायकोट (Raikot) | रायरेश्वर (Raireshwar) | ऱाजापूरची वखार (Rajapur Fort (British warehouse)) | राजदेहेर (ढेरी) (Rajdeher) |
राजधेर (Rajdher) | राजगड (Rajgad) | राजहंसगड (येळ्ळूरचा किल्ला) (Rajhansgad (Yellur Fort)) | राजमाची (Rajmachi) |
रामदरणे (Ramdarne) | रामदुर्ग (Ramdurg) | रामगड (Ramgad) | रामशेज (Ramshej) |
रामटेक (Ramtek) | रांगणा (Rangana) | रांजणगिरी (Ranjangiri) | रसाळगड (Rasalgad) |
रतनगड (Ratangad) | रतनगड(रत्नदुर्ग) (Ratangad(Ratnadurg)) | रत्नदुर्ग ( भगवतीचा किल्ला ) (Ratnadurg) | रवळ्या (Rawlya) |
रिवा किल्ला (Riwa Fort) | रोहीडा (Rohida) | रोहिलगड (Rohilgad) | सडा किल्ला (Sada Fort) |
सदानंदगड (Sadanandgad) | सदाशिवगड (Sadashivgad) | सागरगड (खेडदूर्ग) (Sagargad) | सज्जनगड (Sajjangad) |
साल्हेर (Salher) | सालोटा (Salota) | सामानगड (Samangad) | सामराजगड (Samrajgad) |
सांदण व्हॅली व करोली घाट (Sandan Valley - Karoli Ghat) | सांकशीचा किल्ला (Sankshi) | संतोषगड (Santoshgad) | सप्तश्रुंगी (Saptashrungi) |
सरसगड (Sarasgad) | सेगवा किल्ला (Segawa) | शिवडीचा किल्ला (Sewri Fort) | शिवगड (Shivgad) |
शिवनेरी (Shivneri) | शिवथरघळ (Shivtharghal) | सिध्दगड ( मालवण ) (Siddhagad (Malvan)) | सिध्दगड (Sidhhagad) |
सिंदोळा (Sindola) | सिंहगड (Sinhagad) | सायनचा किल्ला(शीव किल्ला) (Sion Fort) | सिताबर्डी किल्ला (Sitabuldi fort(Sitabardi Fort)) |
सोंडाई (Sondai) | सोनगड (Songad) | सोनगिर (धुळे) (Songir (Dhule)) | सोनगिरी (कर्जत जवळ) (Songir (Karjat)) |
सोनगिरी (नाशिक) (Songir (Nashik)) | सुधागड (Sudhagad) | सुमारगड (Sumargad) | सुरगड (Surgad) |
सुतोंडा (नायगावचा किल्ला) (Sutonda(Naigaon Fort)) | ताहुली (Tahuli) | तैलबैला (Tailbaila) | टकमक गड (Takmak) |
तळगड (Talgad) | तांदुळवाडी (Tandulwadi) | टंकाई (टणकाई) (Tankai) | तेरेखोलचा किल्ला (Terekhol Fort) |
थाळनेर (Thalner) | तिकोना (Tikona) | तोरणा (Torna) | त्रिंबकगड (ब्रम्हगिरी) (Trimbakgad) |
त्रिंगलवाडी (Tringalwadi) | तुंग (Tung) | तुंगी (कर्जत) (Tungi (Karjat)) | उदगीर (Udgir) |
उंबरखिंड (Umberkhind) | वैराटगड (Vairatgad) | वज्रगड(वसई) (Vajragad (Vasai)) | वल्लभगड (हरगापूरचा किल्ला) (Vallabhgad(Hargapur)) |
वर्धनगड (Vardhangad) | वारुगड (Varugad) | वसंतगड (Vasantgad) | वासोटा (Vasota) |
वेताळगड (Vetalgad) | वेताळवाडी गड (Vetalwadi gad) | विजयगड (Vijaygad) | विलासगड (Vilasgad (Mallikarjun)) |
विसापूर (Visapur) | विशाळगड (Vishalgad) | वाघेरा किल्ला (Waghera) | यशवंतगड (रेडीचा किल्ला) (Yashawantgad (Redi Fort)) |
यशवंतगड(नाटे) (Yashwantgad(Nate)) |