मुळाक्षरानुसार डोंगररांगेनुसार जिल्ह्यानुसार प्रकारानुसार श्रेणीनुसार

द्रोणागिरी (Dronagiri) किल्ल्याची ऊंची :  910
किल्ल्याचा प्रकार : गिरीदुर्ग डोंगररांग: डोंगररांग नाही
जिल्हा : रायगड श्रेणी : मध्यम
प्राचीन काळापासून उरण बंदर म्हणून प्रसिध्द आहे. त्याकाळी बंदराच्या संरक्षणासाठी उरण गावाभोवती तटबंदी बांधण्यात आली होती. तसेच उरण बंदराचे रक्षण करण्यासाठी करंजा बेटावरील द्रोणागिरी डोंगरावर किल्ला बांधला होता. आजही हा किल्ला द्रोणागिरी अस्तित्वात आहे. मुंबईहून कोणत्याही ऋतूत एका दिवसात करता येण्यासारखा हा छोटा आणि सुंदर ट्रेक आहे.
22 Photos available for this fort
Dronagiri
Dronagiri
Dronagiri
इतिहास :
सातवहानांच्या एका शिलालेखात उरण जवळील मोर गावाचा उल्लेख आहे. सातव्या शतकाच्या प्रारंभी पुलकेशी चालुक्याने मौर्यांची घारापूरी ही राजधानी काबीज केल्याचा उल्लेख ऎहोळे येथील शिलालेखात आहे. घारापूरी या राजधानी पासून जवळ असणार्‍या उरण बंदराचे रक्षण करण्यासाठी करंजा बेटावरील द्रोणागिरी डोंगरावर किल्ला बांधला असण्याची शक्यता आहे.

द्रोणागिरी किल्ला देवगिरीच्या यादवांच्या ताब्यात होता. इ.स.१५३० मध्येपोर्तुगीजांनी किल्ल्याची डागडुजी केली. १५३५ मध्ये अंतोनो- दो- पोर्तो या पाद्रीने नोसा-सेन्होरे, एन.एस. द पेन्हा व सॅम फ्रान्सिस्को ही चर्चेस बांधली. १६ व्या शतकात काही काळ हा किल्ला आदिलशहाकडे होता. त्यानंतर हा किल्ला इंग्रजांकडे गेला.मुंबई बेटाच्या संरक्षणाच्या दृष्टीने घारापूरी किल्ला, उरण गाव व उरण जवळील करंजा बेटावर असलेला द्रोणागिरी किल्ला महत्वाचा होता. १० मार्च १७३९ ला मानाजी आंग्रे यांनी उरणचा कोट व द्रोणागिरी किल्ला इंग्रजांकडून जिंकून घेतला.
पहाण्याची ठिकाणे :
उरण एसटी स्थानकाच्या समोर दाट झाडीत लपलेला द्रोणागिरी डोंगर पसरलेला आहे. एसटी स्थानकाच्या समोर असणार्‍या रस्त्याने डाऊर नगरकडे चालत जावे. ५ ते १० मिनिटात आपण डोंगराच्या पायथ्याशी असणार्‍या झोपड्यांपाशी पोहोचतो. येथे उजव्या बाजूला ट्रान्सफॉंर्मर आहे, तर डाव्या बाजूची वाट झोपड्यां मधून प्रथम उजवीकडे व नंतर डावीकडे वळून डोंगरावर जाते. या ठळक पायवाटेने डोंगर चढायला सुरुवात केल्यावर ५ मिनिटात आपण कुंपणापाशी पोहोचतो. येथे ONGC ने "चेतावनी" देणारा फलक लावलेला आहे. कुंपण ओलांडल्यावर २ वाटा फूटतात, आपण उजव्या बाजूची वाट पकडावी. एकाच प्रकारच्या दाट झाडीतून हळूहळू चढत जाणार्‍या या वाटेने १० मिनिटात आपण डोंगराच्या उजव्या टोकाकडील धारेवर पोहोचतो. येथे डावीकडे वळून डोंगराच्या धारेवर चढायला सुरुवात करावी साधारणपणे १० मिनिटात आपण एका बुरुजापाशी पोहोचतो. पूर्वी गडाच्या खालच्या अंगालाही तटबंदी असावी, त्यातील हा एकमेव बुरुज आज पहायला मिळतो. येथून खाली ONGC चा प्लाण्ट व त्याच्या पुढे लांबवर पसरलेला समुद्र दिसतो. बुरुजापासून १० - १५ मिनिटे चढून गेल्यावर आपण किल्ल्याच्या माथ्यावर पोहोचतो.

गड माथ्यावर प्रवेश करताना उजवीकडे एका घराचे जोते पहायला मिळते. पुढे CRP ची पोलिस चौकी आहे. किल्ल्याच्या पायथ्याशी असलेल्या ONGC च्या प्लाण्टवर लक्ष ठेवण्यासाठी येथे २४ तास पोलिस असतात. पोलिस चौकीत आपल्या नावाची नोंद करावी. पोलिस चौकीच्या बाहेरच्या कट्ट्यावरून विहंगम दृश्य दिसते. उजव्या बाजूला बॅक बे , नरीमन पॉईंट, गेट वे ऑफ इंडीया, घारापूरी तर, डाव्या बाजूला रेवस, मांडवा, व त्यामागिल खांदेरी व उंदेरी हे किल्ले दिसतात.

पोलिस चौकीच्या मागिल बाजूस बालेकिल्ल्याची तटबंदी आहे. त्या तटबंदीत एक छोटे कमान असलेले पूर्वाभिमुख प्रवेशव्दार आहे. बालेकिल्ल्यात प्रवेश केल्यावर डाव्या बाजूस उत्तराभिमुख एन.एस. द पेन्हा हे पोर्तुगिजांनी बांधलेले चर्च आहे. अशी अजून २ चर्च किल्ल्यावर होती पण आज ती आढळत नाहीत. चर्चचे प्रवेशव्दार १२ फूट उंच आहे. त्याला ३ खिड्क्या व ३ झरोके आहेत. या झरोक्यांना एकेकाळी रंगीत काचेच्या खिडक्या असतील. चर्चच्या बाजूला वैशिष्ट्यपूर्ण रचना असलेली " गागौणी व गिजोणी " नावाची दोन पाण्याची बांधीव टाकी आहेत. या टाक्यांवर विटांनी बांधलेल्या ६ कमानी आहेत. दोन कमानींच्या मधे वरच्या बाजूस आडव्या लाद्या बसवलेल्या आहेत. यामुळे पाण्याचा पृष्ठभाग झाकला जाऊन पाण्याची वाफ कमी होते. तसेच केर-कचरा पाण्यात पडत नाही. आज मात्र उपसा नसल्यामुळे टाक्यातील पाणी पिण्यायोग्य नाही आहे.

चर्चच्या डाव्या बाजूस (उत्तरेला) बुरुज आहे. बालेकिल्ल्याची तटबंदी दगड केवळ एकमेकांवर रचून बनवलेली आहे, त्यात चूना वापरलेला नाही आहे. तटबंदी डाव्या हाताला ठेऊन खाली उतरारला सुरुवात केल्यावर २ मिनिटात आपण उत्तराभिमुख दरवाजापाशी येतो. या दरवाजाची कमान व बाजूचे बुरुज उध्वस्त झालेले आहेत. दरवाजातून खाली उतरण्यासाठी पायर्‍या आहेत. खालच्या बाजूस मुख्य प्रवेशव्दार आहे. या दरवाजाची कमान व एका बाजूचा बुरुज उध्वस्त झालेला आहे. परंतू दरवाच्या आतील बाजूस असलेल्या देवड्या सुस्थितत आहेत. त्यातील उजव्या बाजूच्या देवडीत गणपती कोरलेला दगड ठेवलेला. एकेकाळी हा दगड प्रवेशव्दाराच्या कमानीच्या मध्यभागी होता. या दगडाला "कि स्टोन" म्हणतात. कमानीचे दगड एकमेकांमध्ये गुंफून मध्यभागी हा दगड बसविला जातो.

मुख्य प्रवेशव्दार पाहून झाल्यावर आलेल्या वाटेने परत न जाता डाव्या बाजूच्या (प्रवेशव्दाराकडे पाठ केल्यावर डाव्या बाजूला) पायर्‍यांच्या वाटेने वर चढायला सुरुवात करावी. पायर्‍या संपल्यावर सरळ जाणारी वाट सोडून डावीकडे जाणारी वाट पकडावी. (सरळ जाणारी वाट पोलिस चौकीकडे जाते.) समोरच्या डोंगरावर दाट झाडीत एक भगवा झेंडा दिसतो, त्या दिशेने चालायला सुरुवात करावी. मळलेल्या पायवाटेने १० मिनिटात आपण वेताळ मंदिरापाशी पोहोचतो. येथे २-२.५ फूट उंचीचा शेंदुर फासलेला दगड आहे, त्यावर पत्र्याची शेड आहे. वेताळ मंदिर पाहून आल्या वाटेने परत यावे. येथे आपली गडफेरी पूर्ण होते. गडफेरी मारण्यासाठी ४५ मिनिटे लागतात.
पोहोचण्याच्या वाटा :
जवाहरलाल नेहरू पोर्ट ट्रस्ट ( J.N.P.T.) या महत्वाच्या बंदरामुळे उरण गाव प्रशस्त रस्त्याने देशाच्या इतर भागाशी जोडलेल आहे. मुंबई, ठाणे, पनवेल येथून दर तासाला उरणसाठी एसटी बसेस आहेत. इतर ठिकाणाहून येणार्‍यांनी पनवेल गाठावे. मुंबई, ठाणे व इतर ठिकाणांहून उरणला जाणार्‍या एसटी बसेस पनवेलला थांबतात. उरण- पनवेल हे अंतर ३० किमी आहे.

उरण एसटी स्थानकाच्या समोर दाट झाडीत लपलेला द्रोणागिरी डोंगर पसरलेला आहे. एसटी स्थानकाच्या समोर असणार्‍या रस्त्याने डाऊर नगरकडे चालत जावे. ५ ते १० मिनिटात आपण डोंगराच्या पायथ्याशी असणार्‍या झोपड्यांपाशी पोहोचतो. येथे उजव्या बाजूला ट्रान्सफॉंर्मर आहे, तर डाव्या बाजूची वाट झोपड्यां मधून प्रथम उजवीकडे व नंतर डावीकडे वळून डोंगरावर जाते. या ठळक पायवाटेने डोंगर चढायला सुरुवात केल्यावर ५ मिनिटात आपण कुंपणापाशी पोहोचतो. येथे ONGC ने "चेतावनी" देणारा फलक लावलेला आहे. कुंपण ओलांडल्यावर २ वाटा फूटतात, आपण उजव्या बाजूची वाट पकडावी. एकाच प्रकारच्या दाट झाडीतून हळूहळू चढत जाणार्‍या या वाटेने १० मिनिटात आपण डोंगराच्या उजव्या टोकाकडील धारेवर पोहोचतो. येथे डावीकडे वळून डोंगराच्या धारेवर चढायला सुरुवात करावी. पायथ्या पासून किल्ल्यावर जाण्यासाठी साधारणत: ४५ मिनिटे लागतात.
राहाण्याची सोय :
गडावर राहण्याची सोय नाही.
जेवणाची सोय :
उरण गावात जेवणाची सोय आहे.
पाण्याची सोय :
किल्ल्यात पिण्याच्या पाण्याची सोय नाही, सोबत पाणी बाळगावे.
जाण्यासाठी लागणारा वेळ :
पायथ्या पासून किल्ल्यावर जाण्यासाठी साधारणत: ४५ मिनिटे लागतात.
जाण्यासाठी उत्तम कालावधी :
द्रोणागिरी किल्ल्याचा ट्रेक सर्व ऋतूत करता येतो.
सूचना :
१)गडावरील पोलिस चौकीत आपल्या नावाची नोंद करून गड पहाण्यास जावे.
२)गडावरून ONGC प्लाण्टचे फोटो काढू नयेत.
3)पिण्याचे पाणी बरोबर न्यावे. गडावर पिण्याचे पाणी नाही.
४)फोटोग्राफीच्या दृष्टीने मे महिन्याच्या अखेरच्या आठवड्यात जावे. खांदेरी उंदेरी ते मुंबई असा विस्तृत प्रदेश स्पष्ट दिसतो.
श्रेणी: Medium
 आड (Aad)  आमनेर (Aamner)  अचला (Achala)  अहिवंत (Ahivant)
 अजिंक्यतारा (Ajinkyatara)  अजमेरा (Ajmera)  आजोबा (आजा पर्वत) (Ajoba)  अंबागड (Ambagad)
 अंजनेरी (Anjaneri)  अंकाई(अणकाई) (Ankai)  अंतुर (Antoor)  अर्जूनगड (Arjungad)
 आसावा (Asawa)  अशेरीगड (Asherigad)  अवचितगड (Avchitgad)  बहुला (Bahula)
 बळवंतगड (Balwantgad)  बाणकोट (Bankot)  बारवाई (Barvai)  भैरवगड (सातारा) (Bhairavgad (Satara))
 भैरवगड(कोथळे) (Bhairavgad(kothale))  भैरवगड(शिरपुंजे) (Bhairavgad(Shirpunje))  भामेर (Bhamer)  भंडारदुर्ग/भांडारदुर्ग (Bhandardurg)
 भास्करगड (बसगड) (Bhaskargad)  भवानीगड (Bhavanigad)  भिवागड (Bhivagad)  भिवगड / भिमगड (Bhivgad(Bhimgad))
 भोरगिरी (Bhorgiri)  भोरवाडीचा किल्ला (Bhorwadi Fort)  भुदरगड (Bhudargad)  भूपाळगड (बाणूर गड) (Bhupalgad (Banurgad))
 भूपतगड (Bhupatgad)  भूषणगड (Bhushangad)  बिरवाडी (Birwadi)  बिष्टा (Bishta)
 चांभारगड (Chambhargad)  चंदन वंदन (Chandan-vandan)  चंद्रगड(ढवळगड) (Chandragad(Dhavalgad))  चौगावचा किल्ला (Chaugaon Fort)
 चौल्हेर (Chaulher)  चावंड (Chavand)  दातेगड (Dategad)  देहेरगड (भोरगड) (Dehergad (Bhorgad))
 डेरमाळ (Dermal)  देवगिरी (दौलताबाद) (Devgiri (Daulatabad))  धाकोबा (Dhakoba)  धोडप (Dhodap)
 द्रोणागिरी (Dronagiri)  दुंधा किल्ला (Dundha)  दुर्ग (Durg)  गगनगड (Gagangad)
 किल्ले गाळणा (Galna)  गंभीरगड (Gambhirgad)  गंधर्वगड (Gandharvgad)  घनगड (Ghangad)
 घारापुरी (Gharapuri)  घोडबंदरचा किल्ला (Ghodbunder Fort)  घोसाळगड (Ghosalgad)  घोटवडा किल्ला (गोतारा किल्ला) (Ghotawada Fort (Gotara))
 गोपाळगड (Gopalgad)  गोरखगड(मनमाड) (Gorakhgad(Manmad))  गोवळकोट (Gowalkot)  गुणवंतगड (Gunawantgad)
 हडसर (Hadsar)  हनुमंतगड (निमगिरी) (Hanumantgad(Nimgiri))  हनुमंतगड (Hanumantgad(Sindhudurg))  हरगड (Hargad)
 हरिहर (Harihar)  हरिश्चंद्रगड (Harishchandragad)  हातगड (Hatgad)  हटकेश्वर ते लेण्याद्री (Hatkeshwar to Lenyadri)
 होन्नुर किल्ला (Honnur Fort)  इंद्रगड (Indragad)  इंद्राई (Indrai)  ईरशाळ (Irshalgad)
 जंगली जयगड (Jangli Jaigad)  जंजाळा (वैशागड) (Janjala (Vaishagad))  जंजिरा (Janjira)  जवळ्या (Jawlya)
 जीवधन (Jivdhan)  कैलासगड (Kailasgad)  कलानिधीगड (कलानंदीगड) (kalanidhigad (kalanandigad))  काळदुर्ग (Kaldurg)
 कळसूबाई (Kalsubai)  कल्याणगड (नांदगिरी) (Kalyangad(Nandgiri))  कमळगड (Kamalgad)  कामणदुर्ग (Kamandurg)
 कनकदुर्ग (Kanakdurg)  कांचन (Kanchan)  कण्हेरगड (Kanhergad(Nashik))  कंक्राळा (Kankrala)
 कर्‍हा (Karha)  कर्नाळा (Karnala)  कात्रा (Katra)  कावनई (Kavnai)
 केंजळगड (Kenjalgad)  खांदेरी (Khanderi)  कोहोजगड (Kohoj)  कोकणदिवा (Kokandiva)
 कोळदुर्ग (Koldurg)  कोळकेवाडी दूर्ग (Kolkewadi)  कोंढवी (Kondhavi)  कोरीगड (कोराईगड) (Korigad)
 कोर्लई (Korlai)  कुंजरगड (कोंबडगड) (Kunjargad(Kombadgad))  कुर्डुगड (विश्रामगड) (Kurdugad)  लळिंग (Laling)
 लोहगड (Lohgad)  मच्छिंद्रगड (Machindragad)  मधुमकरंदगड (Madhu makarandgad)  महिमानगड (Mahimangad)
 महिमतगड (Mahimatgad)  महिपालगड (Mahipalgad)  महिपतगड (Mahipatgad)  माहुली (Mahuli)
 माहूर (Mahurgad)  मल्हारगड (सोनोरी) (Malhargad)  मंडणगड (Mandangad)  मानगड (Mangad)
 मंगळगड (Mangalgad)  मांगी - तुंगी (Mangi-Tungi)  माणिकदूर्ग (Manikdurg)  माणिकगड (Manikgad)
 मणिकपूंज (Manikpunj)  मांजरसुभा (Manjarsubha Fort)  मनोहर-मनसंतोष गड (Manohar-Mansantoshgad)  मार्कंड्या (Markandeya)
 मिरगड (मिरा डोंगर / सोनगिर) (Mirgad(Songir))  मोहनगड (Mohangad)  मोरागड (Moragad)  मोरधन (Mordhan)
 मृगगड (Mrugagad)  मुडागड (Mudagad)  मुल्हेर (Mulher)  नाणेघाट (Naneghat)
 नारायणगड (Narayangad)  निमगिरी (Nimgiri)  पाबरगड (Pabargad)  पद्‌मदूर्ग (कासा किल्ला) (Padmadurg ( Kasa Killa))
 पद्मगड (मालवण) (Padmagad (Malvan))  पालगड (Palgad)  पांडवगड (Pandavgad)  पन्हाळेदुर्ग (पन्हाळघर किल्ला) (Panhaledurg)
 पन्हाळेकाजी (प्रणालक दुर्ग) (Panhalekaji Fort)  पारगड (Pargad)  पारनेरा किल्ला (Parnera Fort)  पर्वतगड (Parvatgad)
 पाटेश्वर (Pateshwar)  पट्टागड (Patta)  पेब (विकटगड) (Peb)  पेडका (Pedka)
 पेमगिरी(शहागड) (Pemgiri(Shahagad))  पेठ / कोथळीगड (Peth (Kothaligad))  पिंपळा (Pimpla)  पिसोळ किल्ला (Pisol)
 प्रबळगड (Prabalgad)  प्रेमगिरी (Premgiri)  पुरंदर (Purandar)  रायगड (Raigad)
 रायकोट (Raikot)  रायरेश्वर (Raireshwar)  राजदेहेर (ढेरी) (Rajdeher)  राजधेर (Rajdher)
 राजगड (Rajgad)  राजमाची (Rajmachi)  रामदरणे (Ramdarne)  रामगड (Ramgad)
 रामशेज (Ramshej)  रामटेक (Ramtek)  रांगणा (Rangana)  रांजणगिरी (Ranjangiri)
 रसाळगड (Rasalgad)  रतनगड (Ratangad)  रतनगड(रत्नदुर्ग) (Ratangad(Ratnadurg))  रत्नदुर्ग ( भगवतीचा किल्ला ) (Ratnadurg)
 रोहीडा (Rohida)  रोहिलगड (Rohilgad)  सडा किल्ला (Sada Fort)  सदानंदगड (Sadanandgad)
 सदाशिवगड (Sadashivgad)  सागरगड (खेडदूर्ग) (Sagargad)  सज्जनगड (Sajjangad)  साल्हेर (Salher)
 सालोटा (Salota)  सामानगड (Samangad)  संतोषगड (Santoshgad)  सप्तश्रुंगी (Saptashrungi)
 सरसगड (Sarasgad)  सेगवा किल्ला (Segawa)  शिवगड (Shivgad)  शिवनेरी (Shivneri)
 सिध्दगड ( मालवण ) (Siddhagad (Malvan))  सिंदोळा (Sindola)  सिंहगड (Sinhagad)  सोंडाई (Sondai)
 सोनगड (Songad)  सोनगिर (धुळे) (Songir (Dhule))  सोनगिरी (कर्जत जवळ) (Songir (Karjat))  सुमारगड (Sumargad)
 सुरगड (Surgad)  सुतोंडा (नायगावचा किल्ला) (Sutonda(Naigaon Fort))  सूवर्णदूर्ग (Suvarnadurg)  ताहुली (Tahuli)
 टकमक गड (Takmak)  तळगड (Talgad)  तांदुळवाडी (Tandulwadi)  टंकाई (टणकाई) (Tankai)
 थाळनेर (Thalner)  तिकोना (Tikona)  तोरणा (Torna)  त्रिंबकगड (ब्रम्हगिरी) (Trimbakgad)
 त्रिंगलवाडी (Tringalwadi)  तुंग (Tung)  तुंगी (कर्जत) (Tungi (Karjat))  उंबरखिंड (Umberkhind)
 उंदेरी (Underi)  वैराटगड (Vairatgad)  वल्लभगड (हरगापूरचा किल्ला) (Vallabhgad(Hargapur))  वर्धनगड (Vardhangad)
 वारुगड (Varugad)  वसंतगड (Vasantgad)  वासोटा (Vasota)  वेताळगड (Vetalgad)
 वेताळवाडी गड (Vetalwadi gad)  विजयगड (Vijaygad)  विलासगड (Vilasgad (Mallikarjun))  विसापूर (Visapur)
 विशाळगड (Vishalgad)  वाघेरा किल्ला (Waghera)