|
चौथ्या प्रवेशव्दाराची उंची जवळजवळ ४० ते ५० फुट असावी आणि बाजूला असणार्‍या बुरुजांची उंची तर जवळजवळ ६० फुट भरेल. दरवाजावर एक फ़ारसी शिलालेख आहे. दरवाज्याच्या समोर एक ५० फुट खोल अशी विहीर आहे. कमानीच्या समोरच एक महाकाय बुरुज आहे. त्यावर जवळजवळ २० फुट लांबीची तोफ आहे. येथे जाण्यासाठी दरवाज्यातून आत शिरल्यावर उजवीकडे वळावे लागते. चौथ्या प्रवेशव्दारातून आत शिरल्यावर उअजवीकडे पाचवा पश्चिमाभिमुख दरवाजा आहे. त्यातून बाहेर पडल्यावर समोरच एक मोठी मशिद आहे. खरे पाहाता ही मशीद म्हणजे पूर्वीचे माणकेश्वर मंदिर होते. आतमध्ये असणारे ३६ दगडी खांब, रचना या सर्व गोष्टी ते मंदिर असल्याची साक्ष देतात. या मशिदीच्या समोर वजू करण्यासाठी तलाव आहे. मशिदीवर जाण्यासाठी पायर्‍यांची व्यवस्था केलेली आहे. वर चढून गेल्यावर आजूबाजूचा परिसर दिसतो. मशीदीत येण्यासाठी उत्तरेकडे आणि दक्षिणेकडे छोटे दरवाजे आहेत. ४ छोटे मिनार मशीदीवर आहेत. मशीद पाहून समोर दिसणार्‍या पायर्‍यांनी वर चढायला सुरुवात केली की आपण चौथ्या दरवाजाच्या बाजूला असलेल्या बुरुजावर पोहोचतो. येथे एक पंचधातूची अप्रतिम तोफ़ आहे. या २० फुटी लांबीच्या तोफ़ेच नाव ‘मलिक ए मैदान’ असे आहे. तोफ़ेवर अरबी भाषेतील पाच लेख आहेत. त्यातील एक लेख तोफ़ेच्या तोंडावर कोरलेला आहे. तोफ़ेच्या मागच्या बाजूला पाकळ्यां सारका आकार दिलेला आहे. तोफ़ेवर दोन छोट्या सिंहाच्या मुर्ती आहेत. तोफ़ असलेल्या बुरुजाच्या बाजूला चौथ्या दरवाजाच्या वर असलेला नगारखाना आहे.
तोफ़ पाहून तटबंदीवर उतरून फ़ांजीवरुन चालायला सुरुवात करावी. तोफ़ेच्या बुरुजापासून तिसर्‍या बुरुजावर मोठी तोफ़ आहे. तिसर्‍या आणि चौथ्या बुरुजाच्या मध्ये आतील आणि बाहेरील तटबंदीच्या मध्ये शंकराचे देऊळ आहे. ( ते पाहाण्यासाठी तिसर्‍या प्रवेशव्दारा पुढील देवड्यांजवळून मार्ग आहे.) पुढे चालत गेल्यावर ८ व्या बुरुजावर एक मोठी तोफ़ आहे. पुढे दहाव्या बुरुजावर एक कमान असलेली छोटी इमारत आहे. तो हवामहाल असावा. बाराव्या बुरुजवर एक मोठी बांगडी तोफ़ आहे. तोफ़ेच तोंड मगरीच्या आकाराचे आहे. या तोफ़ेला दोन्ही बाजूला कड्या आहेत. तोफ़ पाहून फ़ांजीवरून खाली उतरणार्‍या पायवाटेने आपण गणपती मंदिरापाशी येतो. मंदिरात गरुडावर बसलेल्या विष्णूची मुर्ती आहे. त्याच्या पायाशी लक्ष्मी बसलेली आहे. मंदिराच्या बाहेर काही वीरगळ आहेत. मंदिरासमोर एक समाधी असून त्याला लागून भैरवाची मुर्ती आणि वीरगळ आहे. मंदिराच्या खांबांच्या खुणा येथे पाहायला मिळतात. मंदिराला असलेल्या प्रवेशव्दारातून बाहेर पडल्यावर उजव्या बाजूला एक मोठी विहिर आहे. विहिरीत उतरण्यासाठी पायर्‍या आहेत. विहिरीत अनेक कोनाडे आहेत. विहिरीच्या समोर एक लालवीटांनी बांधलेली इमारत आहे. त्या इमारतीच्या मागे हमामखाना आहे. हमामखान्यात अनेक सुंदर मुर्ती ठेवलेल्या आहेत. त्यात एकमुखी लिंग, ४ फ़ुट उंचीची गणपतीची मुर्ती, पाच फ़ण्याच्या नागदेवतेची मुर्ती,पार्श्वनाथाची ३ फ़ुटी मुर्ती, गध्देगळ आणि वीरगळ पाहायला मिळतात.
हमामखाना पाहून बाहेर पडल्यावर समोरच दारूखान्याची इमारत आहे. त्यात बांगडी तोफ़ांचे काही तुकडे आणि पंचधातूची तोफ़ ठेवलेली आहे. त्याच्या मागे असणार्‍या खोलीत असंख्य तोफगोळे पडलेले दिसतात. दारुखाना पाहून मशिदीपाषी आल्यावर आपली गडफ़ेरी पूर्ण होते. संपूर्ण किल्ला फिरण्यास दोन तास लागतात.
रेल्वेने :- १) मुंबई - सोलापूर मार्गावरील कुर्डूवाडी हे जवळचे स्टेशन आहे. कुर्डूवाडीहून परांडा २२ किमीवर आहे. कुर्डुवाडी ते परांडा अशी बससेवा दर अर्ध्यातासाला आहे.
२) मुंबई - लातूर मार्गावरील बार्शी हे जवळचे स्टेशन आहे. बार्शी - परांडा २७ किमी अंतर आहे.
रस्त्याने :- सोलापूरहून बार्शी मार्गे परांडाला यायला बर्‍याच एसटी बसेस आहेत. पूण्याहून भूमला जाणारी गाडी परांड्याला जाते. परांडा गावातच किल्ला आहे.